Digestive system
Glands and peritoneum
© David Kachlík 30.9.2015
Glands of the digestive tube
• glandulae salivariae = salivary glands
• pancreas
• hepar = liver
• vesica fellea + ductus choledochus =
gallbladder + bile duct
Salivary glands (Glandulae oris)
• major salivary glands (glandulae salivariae majores)
– gl. parotidea
– gl. sublingualis
– gl. submandibularis
• minor salivary glands (glandulae salivariae minores)
– gll. labiales, buccales, molares, palatinae – gll. linguales anteriores (Blandini-Nuhni) – gll. lingulaes posteriores
• pars profunda = gl. gustatoria (von Ebneri)
• pars superficialis = gl. radicis linguae (Weberi)© David Kachlík 30.9.2015
Glandulae salivariae majores
• capsula
(collagen fibres) septa
• secretory part
– serous, mucous and myoepithelial (basket) cells
• system of ducts
– intralobular
• intercalated striated
– excretory
Glandulae salivariae - cells
• serous cells
• acinus (pyramid shape)
• produce proteins
• basophillic, ER, GA
• microvilli apically, secretory granules
• mucous cells
• cuboidal, columnar
• form tubules
• produce mucus light granula (which can fuse)
• viscose secretion more distally than serous cells
© David Kachlík 30.9.2015
Glandulae salivariae - cells
• cells of intercalated duct
• simple flat / low cuboidal epithelium
• lactoferin, lysozyme
ductus intercalati
converge in ductus striati
• cells of striated duct
• radial arrangement
• striation = fold of BM + mitochondria
• cells transporting ions
• form hypotonic saliva
Glandulae salivariae
into intelobular
ducts
© David Kachlík 30.9.2015
Glandula parotidea
• ductus parotideus Stenoni → above upper M2
• pars profunda et superficialis
– in between plexus intraparotideus n. VII
• glandula parotidea accessoria
• regio parotideomasseterica innervation:
parasympathetic: n. IX → n. tympanicus → n.
petrosus minor (Jacobson‘s anastomosis) ganglion oticum → n. auriculotemporalis
sympathetic: truncus sympaticus → ggl. cervicale
Glandula parotidea – structure
• pure serous, compound acinar gland
• ramified acines, long ducts
• plasmocytes in lamina propria - IgA complexes with secretory component
(synthetized in serous, intercalated and striated parts)
• PAS+ granule (polysacharids, amylase)
• 25% of saliva volume
© David Kachlík 30.9.2015
Glandula submandibularis
• ductus submandibularis Whartoni →
caruncula sublingualis
• trigonum submandibulare
innervation: parasympathetic: n. VII →
chorda tympani → n. lingualis → ganglion submandibulare
sympathetic: truncus sympathicus → ggl.
cervicale sup. → plexus a. facialis
© David Kachlík 30.9.2015
Glandula submandibularis – structure
• seromucous, compound tubulo-acinar gland
• serous acines adjacent to mucous tubules are transformed in serous demilunes
(semiluna serosa – semiluna Giannuzzi- Heidenhain)
• serous elements prevail
(basophilic cytoplasm)• PAS+ granule
© David Kachlík 30.9.2015
Glandula sublingualis
• ductus sublingualis major Bartholini →
caruncula sublingualis
• ductus sublinguales minores → plicae sublinguales
innervation: identical with glandula
submandibularis
Glandula sublingualis – structure
• seromucous, compound tubulo-acinar gland
• mucous cells prevail
• no intercalated ducts
• short striated ducts
• 5% of saliva volume
© David Kachlík 30.9.2015
Pancreas
• description: caput (processus uncinatus,
incisura), collum, corpus (margines, facies), cauda
• structure: ductus pancreaticus Wirsungi (sphincter d.p.), d.p. accessorius Santorini
• insulae pancreaticae Langerhansi (1%)
• fixation: lig. pancreaticosplenicum, -colicum, vasa mesenterica sup.
• syntopy: duodenal window L2, secondary retroperitoneal organ
© David Kachlík 30.9.2015
Pancreas
• Popis: caput (processus uncinatus, incisura), collum, corpus (margines, facies), cauda
• Stavba: ductus pancreaticus Wirsungi
(sphincter d.p.), d.p. accessorius Santorini
• Insulae pancreaticae Langerhansi (1%)
• Fixace: lig. pancreaticosplenicum, - colicum, vasa mesenterica sup.
• Syntopie: duodenální okénko L2, sekundárně
© David Kachlík 30.9.2015
Pancreas – arterial supply
caput:
• truncus coeliacus a. hepatica
communis a. gastroduodenalis a.
pancreaticoduodenalis sup. post. + sup.
ant. + aa. retroduodenales
• a. mesenterica sup. a.
pancreaticoduodenalis inf. ramus ant.
+ ramus post.
corpus et cauda:
• truncus coeliacus a. splenica rr.
pancreatici
© David Kachlík 30.9.2015
Pancreas – other supply
veins:
• vv. pancreaticoduodenales → v. mesenterica sup.
→ v. portae
• vv. pancreaticae → v. splenica → v. portae lymph drainage:
• n.l. pancreaticoduodenales, mesenterici sup. → n.l.
lumbales nerves:
• parasympathetic – n. X
• sympathetic – truncus sympaticus → nn. splanchnici major + minor → ggl. coeliacum + mesentericum
sup. © David Kachlík 30.9.2015
Pancreas – mixed gland
• pars exocrinna – serous, compound tubulo-acinar gland
– serous cells (pancreatocytus exocrinus)
• form acines, ER, GA, granula zymogeni (apically)
– no striated intralobular ducts
– ductus intercalatus d. intralobularis d. interlobularis
d. excretorius d. pancreaticus (+ d.p. accessorius) – secretion: water, ions, (chymo-)trypsinogen,
carboxypeptidase, (deoxy-)ribonuclase, lipase, amylase, elastase
• secretin much fluid, HCO3 -, neutralization of chymus
• cholecystokinin much enzymes (release of granules)
• pars endocrinna – insulae pancreaticae = islets of Langerhans © David Kachlík 30.9.2015
Pancreas – pars exocrinna
acines surrounded with BM 1 – exocrinne cells of
pancreas
(pancreatocytus exocrinus)
– zymogen granula
2 – centroacinar cells
(cellula centroacinosa) 3 – intercalated duct
(ductus intercalatus)
© David Kachlík 30.9.2015
Hepar = Liver
regio
hypochondriaca dextra
© David Kachlík 30.9.2015
Liver – description
• facies diaphragmatica
– area nuda, impressio cardiaca
• facies visceralis – impression of organs (6)
– stomach, oesophagus, kidney, suprarenal gland, duodenum, right colic flexure
• margo inferior – usually non-palpable
• 4 lobes (descriptive)
– lobus dx., sin., caudatus, quadratus
• 8 segments (according to blood vessels
branching)
© David Kachlík 30.9.2015Liver – Segments
• segment has in its center: artery, veins (branch from v. portae), bile duct
• vv. hepaticae are between segments !
• plane along v. hepatica media divides liver into lobus dx. et sin.
– surface projection called line of Rex-Cantlie (between center of fossa vesicae felleae → v. cava inf.)
• v. hepatica dx. divides right lobe into anterior (V+VI) and posterior segments (VII+VIII)
• v. hepatica sin. divides left lobe into lateral (II+III) and medial segments (IV)
© David Kachlík 30.9.2015
Liver classification (Claude Couinaud 1957) Segmentum Pars hepatis sinistra
Divisio lateralis sinistra
Segmentum posterius laterale sinistrum II Segmentum anterius laterale sinistrum III Divisio medialis sinistra
Segmentum mediale sinistrum IV
Pars posterior hepatis; Lobus caudatus
Segmentum posterius; Lobus caudatus Spigeli
I
Pars hepatis dextra
Divisio medialis dextra
Segmentum anterius mediale dextrum V Segmentum posterius mediale dextrum VIII Divisio lateralis dextra
Segmenta hepatis
• borders by vv. hepaticae
• lobus
caudatus = segmentum I
© David Kachlík 30.9.2015
Bismuth‘s clasification
(USA)
• 4 sectors
• 8 segments
• segmentum IV
– IVa – IVb
© David Kachlík 30.9.2015
Liver
vazy a fixace
• lig. teres hepatis
• lig. venosus
• lig. falciforme
• lig. coronarium dx.+sin.
• lig. triangulare dx.+sin., appendix fibrosa hepatis
• lig.hepatorenale; lig. venae cavae
fixation: suspended on v. cava inf., grows together
Liver
facies visceralis
• porta hepatis:
– v. portae
– a. hepatica propria
– ductus hepaticus dx. et sin.
– lymph nodes + nerves
• fissura lig. venosi, fissura lig. teretis
• sulcus venae cavae
• fossa vesicae biliaris
© David Kachlík 30.9.2015
• v. portae
– dorsally
• a. hepatica propria
→ r. dx. et sin.
– ventromedially
• ductus hepaticus dx. et sin.
– ventrolaterally
Porta
hepatis
Liver
blood supply – 2 circulations
• nutritive (arteries) – 25% of blood truncus coeliacus → a. hepatica
communis → a. hepatica propria (+ a.
hepatica accessoria) → r. dx.+ sin. → aa.
interlobulares
• functional (veins) – 75% of blood
• v. portae → vv. interlobulares →
capillaries → vv. centrales → v. hepaticae
(dx.+ media+ sin.) → v. cava inf.
© David Kachlík 30.9.2015© David Kachlík 30.9.2015
Liver – lymph and nerves
lymph: 3 directions
• n.l. coeliaci
• n.l. mediastinales ant.
• n.l. mediastinales post.
nerves:
• parasympathetic – n. X
• sympathetic – truncus sympathicus plexus coeliacus plexus hepaticus
• viscerosensory – n. phrenicus
– peritoneum under liver as far as gallbladder !!!© David Kachlík 30.9.2015
Liver – internal structure
• tunica fibrosa (capsula Glissoni)
• hepatocytes
– lamina hepatocytica = trabecules of hepatocytes – spatium perisinusoiodeum = Disse‘s space
– sinusoides in between (= irregulary extended capillaries with fenestrated endothelium)
• von Kupffer´s cells = macrocytophagus stellatus
• Ito´s cells = cellulae perisinusoidalis (fat storing cell)
– production of collagen for trabecules, storage of vitamin A
– canaliculus bilifer (bile canaliculus) – wall is formed
Hepatocyte
• polyhedric
• oeosinophilic
• large spheroid nucleus
– can be polyploid
• GER + SER
• mitochondria
• bile canaliculus
• tight junction
• microvilli
• Disse‘s space
• endothelium © David Kachlík 30.9.2015
Classical hepatic lobule
Lobulus hepaticus classicus = polygonalis
• Weppler 1665
• 3 zones
– central III
– intermediate II – peripheral I
• structural unit of liver parenchyma
• hexagonal shape
• v. centralis
• hepatocytes in radiate trabecules
• spatium portale
• portal triad (trias hepatica)
– venula ( v. portae), PV – arteriola ( a. hepatica), A – interlobular bile duct (
ductus hepaticus), B
• simple cuboidal epithelium
perivascular fibrous capsule space of Mall
lymph capillaries
• portal lobule (lobulus portalis)
– centre = portal triad
Portal
area/canal/zone (spatium portale)
© David Kachlík 30.9.2015
© David Kachlík 30.9.2015
Liver acinus of Rappaport
Acinus hepaticus
• rhomboid
• functional unit
• according to blood supply (preterminal branch of hepatic arteriole)
• 3 zones
Spatium portale (PA):
branch of a. hepatica bile ductule
branch of portal vein
Classical hepatic lobule
Liver acinus
Portal lobule
Central vein (CV)
© David Kachlík 30.9.2015
Liver – function
• synthesis of proteins
– continuous release into blood
– albumin, fibrinogen, prothrombin, transferrin, lipoproteins...
• secretion of bile
– water, ions, bile acids, phospholipids, cholesterol, bilirubin
• metabolic
– accumulation of metabolits: TAG, glycogen, vit. A
– gluconeogenesis, glycogenolysis, deamination of AA – detoxication: oxidation, methylation, conjugation
• hemopoiesis
Intrahepatic bile ducts
bile canaliculi (canaliculus bilifer) – no own wall
intralobular bile ducts (Hering‘s canals;
canalis bilifer)
bile ductules (ductulus bilifer)
interlobular bile ducts (ductus bilifer interlobularis)
ductus hepaticus dx. et sin.
© David Kachlík 30.9.2015
© David Kachlík 30.9.2015
Bile ducts
Ductus biliferi
• intrahepatic:
canaliculus bilifer canalis bilifer of Hering
ductus bilifer interlobularis
• extrahepatic:
ductus hepaticus dx. et sin. d.h. communis connection with d. cysticus d. choledochus (m.
sphincter d. ch.) ampulla hepatopancreatica (m.
sphincter a. h. Oddi)
Ductus choledochus
• pars supraduodenalis
• pars retroduodenalis
• pars pancreatica
• pars intramuralis
• ampulla
hepatopancreatica (77%)
© David Kachlík 30.9.2015
Vesica fellea/biliaris = Gallbladder
• description: fundus, corpus,
infundibulum, collum, ductus cysticus (plica spiralis Heisteri)
• arteries: truncus coeliacus → a.
hepatica communis a. hepatica propria → r. dx. → a. cystica
• veins correspond to arteries
v. portae
• lymph: n.l. hepatici
• trigonum cystohepaticum Caloti
© David Kachlík 30.9.2015
© David Kachlík 30.9.2015
Gallbladder – structure
• tunica mucosa
– simple columnar epithelium – frequent folds
– missing lamina muscularis mucosae – collum – mucosal glands
– pouches of mucosa into muscle layer
= Aschoff-Rokitansky‘s sinuses
Gallbladder – structure
• tunica muscularis
– plexiform
– cholecystokinin + ANS contraction
• tunica serosa
– thick tela subserosa
– largely sessile to liver in fossa vesicae biliaris
• function:
– accumulation and concentration of bile (reabsorption of water to 10%)
– 30-50 ml © David Kachlík 30.9.2015
Bile ducts – structure
• simple columnar epithelium
– cholangiocytes
– scattered goblet cells
• glandulae ductus choledochi – mucinous
• wall made of connective tissue predominantly
• missing continuous muscle layer
• thin wall can be easily compressed → jaundice
© David Kachlík 30.9.2015
Basic division of abdominal cavity
• cavitas peritonealis
• spatium retroperitoneale
• spatium subperitoneale
• spatium preperitoneale
© David Kachlík 30.9.2015
Cavitas peritonealis
• pars supramesocolica – bursa omentalis
• pars inframesocolica – levé + pravé srůstové
pole
– radix mesenterii
– excavatio rectouterina Douglasi + excavatio vesicouterina ♀
© David Kachlík 30.9.2015
Mesos – pars supramesocolica
• mesogastrium ventrale
– lig. falciforme
– omentum minus
• lig. hepatoduodenale
• lig. hepatogastricum
• mesogastrium dorsale
– lig. phrenicosplenicum, gastrophrenicum, gastrosplenicum
– lig. gastrocolicum
© David Kachlík 30.9.2015
Bursa omentalis
• ventrally: stomach, omentum minus, lig.
gastrocolicum
• dorsally: peritoneum (up), peritoneum +
pancreas, duodenum (in the middle), omentum majus – posterior layer (down)
• cranially: lobus caudatus hepatis, left diaphragmatic vault
• caudally: colon transversum, mesocolon
transvesum, omentum majus (sometimes with recessus inferior b.o.)
• left: spleen, lig. gastrophrenicum , lig.
gastrosplenicum (-lienale), lig. splenorenale (lieno-) (containing vasa splenica+cauda
Foramen omentale
(epiploicum s. Winslowi)
• entrance to omentalis from the right side
• ventrally: omentum minus (lig.
hepatoduodenale)
• dorsally: peritoneum (lig. hepatorenale)
• cranially: játra (processus caudatus lobi caudati)
• caudally: bulbus (ampulla) duodeni
• recessus superior, inferior, splenicus
© David Kachlík 30.9.2015
Mesos – pars inframesocolica
• mesenterium
– radix mesenterii
• mesoappendix
• (mesocolon ascendens + descendens) → faded out
• mesocolon transversum
• mesocolon sigmoideum
• mesorectum – short
© David Kachlík 30.9.2015
© David Kachlík 30.9.2015
Recessus peritonei
• rec. subhepaticus + subphrenicus dx.+sin.
– r.s-h.dx. = Morison‘s space
• 4 at flexura
duodenojejunalis
• 3 at ostium ileocaecale
• rec. intersigmoideus Treitzi
• 1 ♂ / 2 ♀excavationes
• fossae paravesicales
Recessus peritonei
• rec. subhepaticus + subphrenicus dx.+sin.
– r.s-h.dx. = Morison‘s space
• 4 at flexura
duodenojejunalis
• 3 at ostium ileocaecale
• rec. intersigmoideus Treitzi
• 1 ♂ / 2 ♀excavationes
• fossae paravesicales + pararectales
• sulci paracolici © David Kachlík 30.9.2015
Peritoneal recesses
Recessus peritonei
Peritoneal recesses Recessus peritonei
© David Kachlík 30.9.2015
Peritoneal recesses
Recessus peritonei
Anterior abdominal wall from dorsal point of view
• plica umbilicalis mediana
• fossa supravesicalis
• plica umbilicalis medialis
• fossa inguinalis medialis = trigonum inguinale Hesselbachi
• plica umbilicalis lateralis = anulus inguinalis profundus
tříselné kýly
© David Kachlík 30.9.2015
Recessus peritonei
• pars supramesocolica cavitatis peritonealis
– bursa omentalis (recessus sup.,inf.,splenicus)
– recessus subphrenicus, subhepaticus (hepatorenalis
= spatium Morisoni)
• pars inframesocolica cavitatis peritonealis
– recessus duodenalis sup., inf., paraduodenalis, retroduodenalis
– recessus ileocaecalis sup., inf., retrocaecalis – recessus intersigmoideus (Treitzi)
– sulci paracolici
– fossa supravesicalis, inguinalis med. et lat.
– fossa paravesicalis, pararectalis
– žena: excavatio vesicouterina, rectouterina (spatium
© David Kachlík 30.9.2015