J I H O Č E S K Á U N I V E R S I TA V Č E S K Ý C H B U D Ě J O V I C Í C H P E D A G O G I C K Á FA K U LTA
b a k a l á ř s k á p r á c e
Č e s k é B u d ě j o v i c e 2 0 1 0
P e t r a B o č a n o v á
J I H O Č E S K Á U N I V E R S I TA V Č E S K Ý C H B U D Ě J O V I C Í C H P E D A G O G I C K Á FA K U LTA
K AT E D R A P E D A G O G I K Y A P S Y C H O L O G I E
I n t e g r a c e d ě t í s p o s t i ž e n í m d o b ě ž n é M Š
I n t e g r a t i o n o f t h e d i s a b l e d k i n d e r g a r t e n c h i l d r e n
b a k a l á ř s k á p r á c e
Č e s k é B u d ě j o v i c e 2 0 1 0
Ve d o u c í d i p l o mo v é p r á c e : Vy p r a c o v a l a / a :
P a e d D r. E v a S u c h á n k o v á , P h D . P e t r a B o č a n o v á
Děk u j i v e d o u c í m u d i p l o m o v é p r á c e , P a e d D r. E vě S u c h á n k o v é , P h D . , z a r a d y, při p o m í n k y a m e t o d i c k é v e d e n í p r á c e .
P r o h l a š u j i , ž e j s e m d i p l o m o v o u p r á c i z p r a c o v a l / a s a m o s t a t ně a p o u ž i l / a j e n p r a m e n y u v e d e n é v s e z n a m u l i t e r a t u r y.
S o u h l a s í m , a b y p r á c e b y l a u l o ž e n a n a J i h oče s k é u n i v e r z i tě v Če s k ý c h B u děj o v i c í c h v k n i h o v ně P e d a g o g i c k é f a k u l t y a z pří s t u p něn a k e s t u d i j n í m úče lům .
. . . .
p o d p i s
A b s t r a k t
I n t e g r a c e dět í s p o s t i ž e n í m d o běž n é M Š
C í l e m t é t o b a k a l ářs k é p r á c e j e p r o b l e m a t i k a i n t e g r a c e dět í v pře d š k o l n í m věk u m e z i z d r a v é ( i n t a k t n í ) dět i . P r o d o p l něn í t e o r e t i c k ý c h p o z n a t ků, k t e r é j s e m če r p a l a z u v e d e n é b i b l i o g r a f i e t i š těn é a e l e k t r o n i c k é , j s e m d o p l n i l a k o m p l e x n í m v ý z k u m n ý m p r o j e k t e m , k t e r ý z a h r n o v a l pře d e v š í m n á z o r y p e d a g o g i c k é – uči t e l e k M Š a n á z o r y a p o s t o j e r o d ičo v s k é v eře j n o s t i k t é t o p r o b l e m a t i c e v M Š .
Při m é m h o d n o c e n í d o s a ž e n é h o c í l e t é t o p r á c e s e d o m n í v á m , ž e c í l e b y l o při mě ře ně d o s a ž e n o . Při mě ře ně p r o t o , ž e e x i s t u j e u rči tě m n o h o d a l š í c h p r o b l é mů, k t e r ý m s e v m é p r á c i n e d o s t a l o p a třičn é h o p r o s t o r u . Ve l k ý m a pří j e m n ý m pře k v a p e n í m j e p r a k t i c k á s h o d a t e o r e t i c k ý c h p o h l e dů p e d a g o g i k y s n á z o r y r o d ičo v s k é v eře j n o s t i , k t e r é p o t v r z u j í o b e c ně k l a d n ý v z t a h k i n t e g r a c i dět í s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i v M Š .
S u m m a r y
I n t e g r a t i o n o f t h e d i s a b l e d k i n d e r g a r t e n c h i l d r e n
T h i s t h e s i s a i m s a t p r o b l e m s t h a t w e f a c e w h e n i n t e g r a t i n g t h e d i s a b l e d p r e - s c h o o l c h i l d r e n a m o n g h e a l t h y ( i n t a c t ) c h i l d r e n . To a d d t o t h e o r e t i c a l i n f o r m a t i o n t h a t I f o u n d i n p r i n t e d a n d e l e c t r o n i c r e s o u r c e s , t h e r e i s a c o m p l e x s c i e n t i f i c s u r v e y t h a t i n v o l v e d e s p e c i a l l y p e d a g o g i c a l o p i n i o n s – k i n d e r g a r t e n t e a c h e r s – a n d t h o s e o p i n i o n s a n d a t t i t u d e o f t h e p a r e n t s w h o s e c h i l d r e n n o w a t t e n d k i n d e r g a r t e n s .
W h e n e v a l u a t i n g t h e r e s u l t o f t h e t h e s e s , I b e l i e v e t h a t t h e a i m w a s f a i r l y, y e t s u f f i c i e n t l y m e t . F a i r l y – b e c a u s e t h e r e a r e l o t o f v a r i o u s p r o b l e m s t h a t d i d n o t g e t t h e a t t e n t i o n r e q u i r e d . S u r p r i s i n g l y, t h e r e s u l t s s h o w, b o t h t e a c h e r s a n d p a r e n t s p r a c t i c a l l y a g r e e d o n p o s i t i v e a p p r o a c h i f w e c o n s i d e r i n t e g r a t i n g c h i l d r e n w i t h s p e c i a l n e e d s o f e d u c a t i o n i n t h e k i n d e r g a r t e n e n v i r o n m e n t .
K l íčo v á s l o v a
I n t e g r a c e , I n k l u z e , O s o b n í a s i s t e n t , A s i s t e n t p e d a g o g a , I V P, I n d i v i d u a l i z o v a n á e d u k a c e , H a n d i c a p o v a n é d í tě, D í tě s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i , P e d a g o g
K e y w o r d s
I n t e g r a c i o n , I n c l u s i o n , P e r s o n a l a s s i s t a n t , A s s i s t a n t t e a c h e r, i n d i v i d u a l e d u c a t i o n p l a n , I n d i v i d u a l i z e d E d u c a t i o n , H a n d i c a p p e d , C h i l d , C h i l d w i t h s p e c i á l e d u c a t i o n a l n e e d s , E d u c a t o r
O b s a h
I . Te o re t i c k á č á s t
Ú v o d … … … . .
111 . 1 . Vy m e z e n í p o j m u i n t e g r a c e … … … . 13
1 . 2 . H i s t o r i e i n t e g r a c e v c i z i ně a u n á s … … … . 14
1 . 3 . Dův o d y p r o i n t e g r a c i … … … . . 16
2 . P o d m í n k y p r o i n t e g r a c i d í tět e d o M Š … … … . 18
2 . 1 . E k o n o m i c k é z a j i š těn í f u n k c e o s o b n í h o a s i s t e n t a a a s i s t e n t a p e d a g o g a … … … . 20
2 . 2 . P e r s o n á l n í p o d m í n k y - V z děl á v á n í o s o b n í h o a s i s t e n t a a a s i s t e n t a p e d a g o g a … … … . 20
2 . 3 . Te c h n i c k é p o d m í n k y - N á p lň p r á c e o s o b n í h o a s i s t e n t a a a s i s t e n t a p e d a g o g a … … … . 23
2 . 4 . I n d i v i d u á l n í pří s t u p k d í tět i h a n d i c a p e m … … … . . 24
3 . I V P … … … . 25
4 . S p o l u p r á c e uči t e l e k M Š s úča s t n í k y i n t e g r a c e h a n d i c a p o v a n ý c h ž á ků… … … . 27
4 . 1 . S p o l u p r á c e uči t e l e k M Š s d í tět e m a j e h o r o d iči … … … … . . 27
4 . 2 . S p o l u p r á c e uči t e l e k s o s t a t n í m i uči t e l k a m i … … … . . … 28
4 . 3 . S p o l u p r á c e uči t e l e k s o s o b n í m a s i s t e n t e m … … … . . … . 28
4 . 4 . S p o l u p r á c e uči t e l e k s a s i s t e n t e m p e d a g o g a … … … . . 29
4 . 5 . S p o l u p r á c e uči t e l e k s o d b o r n í k y … … … . 30
I I . P r a k t i c k á č á s t
5 . C í l … … … . . 316 . M e t o d a a m e t o d i k a š e tře n í … … … 32
7 . Vy h o d n o c e n í d o t a z n í ků… … … . . . 33
7 . 1 . P r o uči t e l k y m a t eřs k ý c h š k o l … … … . . . 34
7 . 2 . P r o r o d iče dět í n a v š těv u j í c í c h m a t eřs k o u š k o l u … … … 39
8 . I n d i v i d u a l i z o v a n á v ý c h o v a a e d u k a c e … … … . 44
Z á věr … … … 49
S h r n u t í … … … . 51
S e z n a m l i t e r a t u r y … … … 52
Pří l o h y … … … . 55
Ú v o d
P r o s v o u b a k a l ářs k o u p r á c i j s e m s i v y b r a l a t é m a i n t e g r a c e dět í s p o s t i ž e n í m d o běž n é m a t eřs k é š k o l y. To t o t é m a j s e m s i v y b r a l a pře d e v š í m p r o t o , ž e j s e m d v a r o k y p r a c o v a l a j a k o o s o b n í a s i s t e n t k a a p o s l é z e a s i s t e n t k a p e d a g o g a u děvčá t k a s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i a m á m t u d í ž s t o u t o p r o b l e m a t i k o u z k u š e n o s t i z p r a x e . J s e m r á d a , ž e s e t a t o p r o b l e m a t i k a v s o uča s n o s t i d o s t á v á d o p o pře d í n a š í s p o l ečn o s t i , p r o t o ž e t o m u t a k v ž d y n e b y l o . V s o uča s n o s t i p o s t i ž e n í l i d é m a j í s v á p r á v a a s v o b o d y, r o d iče m o h o u p r o s v é d í tě z c e l a o t e vře ně v y ž a d o v a t z v l á š t n í p éči a d e m o k r a t ičtěj š í z a c h á z e n í . D o s t á v á s e v í c e p r o s t o r u p r o i n d i v i d u á l n í pří s t u p k e k a ž d é m u d í tět i , a t í m k v y t v oře n í při r o z e n ý c h p o d m í n e k i p r o dět i s p o s t i ž e n í m . N i k d y pře d t í m , j s e m s i n e u věd o m o v a l a , j a k é t o m a j í r o d iče dět í s p o s t i ž e n í m těž k é s e z ařa z e n í m d o běž n é h o dět s k é h o k o l e k t i v u m e z i z d r a v é dět i . K o l i k a p r o b l é m y a ú s k a l í m i m u s e j í p r o j í t , a b y t a k é j e j i c h d í tě m o h l o n a v š těv o v a t „ n o r m á l n í “ š k o l k u s e z d r a v ý m i dět m i . A j a k s e n a t o n a o p a k d í v a j í r o d iče dět í b e z p o s t i ž e n í , k t eří m a j í s t r a c h , c o t o p r o j e j i c h z d r a v é ( i n t a k t n í ) dět i při n e s e . J e s t l i n e b u d o u o něc o o c h u z e n í t í m , ž e i tří d a s e t o m u t o n o v é m u čl e n u m u s í něj a k ý m z půs o b e m při z půs o b i t . Z ača l a b y c h t í m , ž e k a ž d é d í tě, p o tře b u j e v y růs t a t v p r o s tře d í n a p l něn é m l á s k o u , h r á t s i s v r s t e v n í k y, a t o p o tře b u j í i dět i s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i . Pří t o m n o s t t a k o v ý c h dět í m e z i dět m i z d r a v ý m i j e j e n k u p r o s pěc h u . V ý z k u m y p r o k a z u j í , ž e d l o u h o d o b ý m k o n t a k t e m s p o s t i ž e n ý m i l i d m i s e z v y š u j e s o c i á l n í c i t l i v o s t z d r a v ý c h l i d í vů či p o s t i ž e n ý m , pře d e v š í m s e k u l t i v u j í m e z i l i d s k é v z t a h y, z d r a v í l i d é s e učí k o m u n i k o v a t s p o s t i ž e n ý m i a z v y k a j í s i n a j e j i c h pří t o m n o s t v e s p o l ečn o s t i , měn í s e t í m n o r m y. I n t e g r a c e r o z h o d ně n e n í věc í , k t e r á b y s e t ý k a l a j e n dět í s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i , n e b o r o d ič ů těc h t o dět í , a l e t ý k á s e n á s v š e c h , c e l é s p o l ečn o s t i . To j a k ý v z t a h m á s p o l ečn o s t k e s v ý m s l a b š í m j e d i n cům a j a k ý m
z půs o b e m j e s c h o p n a s e o ně p o s t a r a t , s vědčí o j e j í v y s pěl o s t i . R o d i n y s p o s t i ž e n ý m i dět m i o d z ačá t k u n e měl y h e z k ý s t a r t d o ž i v o t a . J e j e n n a n á s v š e c h o s t a t n í c h , j a k j i m t u t o c e s t u p o můž e m e c o n e j v í c e u s n a d n i t , j d e pře c e o j e j i c h i n a š i b u d o u c n o s t .
I . Te o re t i c k á č á s t
1 . 1 . Vy m e z e n í p o j m u i n t e g r a c e
„ Pův o d n í v ý z n a m s l o v a i n t e g r a c e j e „ u c e l e n í , s j e d n o c e n í , s p o j e n í v c e l e k “ ( z l a t . i n t e g e r - n e p o r u š e n ý ú p l n ý ) , n a př. v e s m y s l u i n t e g r a c e o s o b n o s t i či p s y c h i c k ý c h f u n k c í v p o d o bě j e j i c h s o u h r y, n e r u š e n é h o f u n g o v á n í “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 2 ) .
„ I n t e g r a c í o b e c ně r o z u m í m e s p o j o v á n í čá s t í v c e l e k . P r o b l é m e m i n t e g r a c e j e z a m e z i t v yřa z o v á n í h a n d i c a p o v a n ý c h ( e x k l u z e ) z e s t r u k t u r i n t a k t n í s p o l ečn o s t i “ ( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 , s . 1 0 1 ) .
„ I n t e g r a c e z n a m e n á s j e d n o c o v á n í p o s t o jů h o d n o t , c h o v á n í a s mě řo v á n í a k t i v i t růz n é h o d r u h u . O v l i vňu j e j a k i n t e r p e r s o n á l n í a s k u p i n o v é v z t a h y, t a k i d e n t i t u j e d n o t l i v ců a s k u p i n . j e j í p o tře b a v z n i k á při k o n t a k t u d v o u n a v z á j e m s e o d l i š u j í c í c h j e vů. Pře d s t a v u j e s i t u a c i p o s t o jů n e b o a k t i v i t . t y t o s e můž o u p r o j e v i t v e f o r mě s t r e sů, k o n f l i k tů a p r o b l é mů n a r u š u j í c í c h r o v n o v á h u a h a r m o n i i v z t a hů, j i s t o t u a s p o k o j e n o s t ž i v o t n í h o běh u . I n t e g r a c e j e j e d e n z p r o s tře d ků, k t e r é p o m á h a j í t a k o v é r o z p o r y pře k o n a t . n e v a d í , ž e s a m a j e r o z p o r u p l n á . p r a k t i c k y v y s o k á a k t u á l n o s t a n a l é h a v o s t j e j í h o ře š e n í v š a k v e d l a k pře h l í ž e n í t é t o r o z p o r u p l n o s t i a k při j í m a n í j e d n o d u c h ý c h t e o r i í a k o n c e p c í ře š e n í .
D o s a v a d n í s t a v ře š e n í p r o b l é mů i n t e g r a c e l z e s h r n o u t a t y p o l o g i z o v a t v e d v o u z á k l a d n í c h pří s t u p e c h ( s měr e c h ) a t a k é v e d v o u o d l i š n ý c h d e f i n i c í c h i n t e g r a c e . J s o u t o s měr y a s i m i l ačn í a k o a d a p t ačn í “ ( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 , s . 1 0 2 - 3 ) .
„ I n t e g r a c e pře d s t a v u j e p a r t n e r s k é s o u ž i t í i n t a k t n í c h a h a n d i c a p o v a n ý c h . P o t e n c i o n á l n í k o n f l i k t n o s t t o h o t o s o u ž i t í n e s m í b ý t pře k á ž k o u , a l e s t i m u l e m k d o s a ž e n í i n t e g r a c e v p o z i c i j e d e n p r o d r u h é h o ( i n t a k t n í – h a n d i c a p o v a n í ) “ ( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 , s . 1 0 5 ) .
P o d l e p r o f . S o v á k a i n t e g r a c e n e pře d s t a v u j e j e n o m c í l , a l e t a k é p r o c e s , v p růběh u k t e r é h o l z e d o c í l i t růz n ý c h s t u pň ů v n a p l něn í k o n ečn é h o c í l e p l n é i n t e g r a c e s e c . c i t . ( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 ) .
„ P o j e m i n t e g r a c e v p e d a g o g i c k é m k o n t e x t u n e m á j e d n o z n ačn ý v ý z n a m , v z t a h u j e s e
a ) k z ařa z o v á n í „ s p e c i á l n í c h dět í “ d o běž n ý c h tří d a š k o l ,
b ) k v y t v áře n í „ i n t e g r o v a n ý c h “ , t j . m e z i pře d mět o v ý c h p r o j e k tů a t é m a t ( i n t e g r o v a n ý pře d mět s p o l eče n s k é věd y m í s t o děj e p i s u , o bča n s k é v ý c h o v y a p o d . ) ,
c ) k e v z n i k u š k o l „ i n t e g r u j í c í c h “ růz n é f o r m y v z děl á v á n í ( n a př. s tře d n í o d b o r n á š k o l a + o d b o r n é uči l i š tě) “
( L a n g , B e r b e r i c h o v á , 1 9 9 8 , s . 1 2 ) .
I n t e g r a c i d e f i n u j e P e d a g o g i c k ý s l o v n í k j a k o „ pří s t u p y a z půs o b y z a p o j e n í ž á ků s e z v l á š t n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i d o h l a v n í c h p r o u dů v z děl á v á n í a d o běž n ý c h š k o l. s e c . c i t . ( P růc h a , Wa l t e r o v á , M a r e š , 1 9 9 5 ) .
1 . 2 . H i s t o r i e i n t e g r a c e v c i z i ně a u n á s
H i s t o r i e i n t e g r a c e j e v p o d s t a tě v e l m i k r á t k á .
P o d l e L a n g a a B e r b e r i c h o v é t o n e n í t a k d á v n o , c o v A u s t r á l i i dět i s m í r n ý m i , n a t o ž s v e l k ý m i s p e c i á l n í m i p o tře b a m i b y l y t é mě ř v ž d y u m i sťo v á n y d o ú s t a vů a zří d k a k d y b y l o m o ž n o j e v i dět n a v eře j n o s t i . ( V t o m s e s i t u a c e zře j mě n e l i š i l a a n i u n á s . ) Ča s t o b y l y p o s t i ž e n í o b j e k t e m p o s měc h u a n e p o r o z u měn í . Měl y p o u z e n e j z á k l a d něj š í p r á v a a n e b y l a j i m p o n e c h á n a ž á d n á o d p o věd n o s t . J e j i c h s c h o p n o s t i b y l y p o d c eňo v á n y a n e b y l y v l a s t ně p o k l á d á n i z a p l n o h o d n o t n é l i d s k é b y t o s t i s v l a s t n í důs t o j n o s t í a i n d i v i d u a l i t o u .
V s e d m d e s á t ý c h l e t e c h m i n u l é h o s t o l e t í s e v e s větě p o s t u p ně o b j e v i l o s i l n é h n u t í u s i l u j í c í o „ z ařa z e n í “ těc h t o dět í d o „ n o r m á l n í c h “ p o d m í n e k , vče t ně j e j i c h čá s t ečn é s a m o s t a t n o s t i z h l e d i s k a b y d l e n í a čá s t ečn é h o n e b o ú p l n é h o z ařa z e n í d o v z děl á v a c í h o p r o c e s u .
V A u s t r á l i i t o b y l o ča s t o s p o j e n o s v y t v áře n í m „ s p e c i á l n í c h tří d “ n e b o „ s p e c i á l n í c h s tře d i s e k “ , u m í s těn ý c h p o b l í ž b u d o v y n o r m á l n í z á k l a d n í š k o l y n e b o pří m o v n í . M í r a k o m u n i k a c e m e z i z á k l a d n í š k o l o u a s p e c i á l n í m s tře d i s k e m a p o d í l š k o l y n a j e h o c h o d u b y l y o b v y k l e v e l m i o m e z e n é . Ve s p o j e n ý c h s t á t e c h b y l v r o c e 1 9 7 5 při j a t z n á m ý a v l i v n ý f e d e r á l n í z á k o n 9 4 - 1 4 2 , v y ž a d u j í c í
“ z ařa z e n í “ ( m a i n s t re a m i n g ) dět í s e s p e c i á l n í m i p o tře b a m i d o s p o l ečn o s t i , k t e r ý měl z á s a d n í v l i v n a p o s t a v e n í p o s t i ž e n ý c h ž á ků ( L a n g , B e r b e r i c h o v á , 1 9 9 8 ) . V t o t a l i t n í m Če s k o s l o v e n s k u o těc h t o s vět o v ý c h n o v o t á c h n e m o h l a b ý t řeč.
P o h l a v áři v ČS S R měl i p o c i t , ž e o p o s t i ž e n é j e d o bře p o s t a r á n o v ú s t a v e c h , t o d o k l á d á i ú r y v e k z k n i h y N á r y s s p e c i á l n í p e d a g o g i k y o d p a n a S o v á k a , k t e r ý ří k á , ž e v n a š í s o c i a l i s t i c k é v l a s t i p l ně r o z v í j í m e h a n d i c a p o v a n é j e d i n c e , j a k p o s t r á n c e f y z i c k é , t a k i p s y c h i c k é . O p l něn í l i d s k ý c h p o tře b , z d e n e můž e b ý t řeč. P o s t i ž e n í j e d i n c i b y l i s t á l e s e g r e g o v á n í , i z o l o v á n í v ú s t a v e c h ( S o v á k , 1 9 8 6 ) .
„ V o s m d e s á t ý c h l e t e c h v e s větě t r e n d i n t e g r a c e z i n t e n z i v něl , pře d e v š í m d í k y ú s i l í r o d ič ů dět í s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i , k t eří důs l e d ně p o ž a d o v a l i z a j i š těn í v z děl á n í p r o s v é dět i . Pře s t o ž e čá s t p e d a g o gů měl a růz n é v ý h r a d y, pře v l á d l o m í něn í , ž e dět i s e s p e c i á l n í m i p o tře b a m i m a j í p r á v o b ý t v z děl á v á n y v běž n ý c h tří d á c h s e s v ý m i v r s t e v n í k y. N a v í c b y l y pře d l o ž e n y e k o n o m i c k é a r g u m e n t y, k t e r é u k á z a l y, ž e s e t í m c e l ý v z děl á v a c í s y s t é m z l e vňu j e .
A b y s e c e l ý p r o c e s i n t e g r a c e vůb e c m o h l d á t d o p o h y b u , m u s e l i s e s t á t s p e c i á l n í p e d a g o g o v é , k t eří b y l i o d b o r ně v y š k o l e n i p r o v z děl á v á n í dět í s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i ,
š k o l i t e l i a k o n z u l t a n t y uči t e lů běž n ý c h š k o l , k t e r ý m p o m á h a l i s pří p r a v o u p r o g r a m u “ ( L a n g , B e r b e r i c h o v á , 1 9 9 8 , s . 2 7 ) . V Če s k é r e p u b l i c e o i n t e g r a c i j a k o t a k o v é z ačí n á m e m l u v i t t e p r v e v d e v a d e s á t ý c h l e t e c h a t o p o p á d u k o m u n i s m u . J e š tě v r o c e 1 9 9 3 p a n J e s e n s k ý p í š e , ž e v n a š i c h p o d m í n k á c h j s m e z a t í m n e d o k á z a l i p r o s a d i t u c e l e n o u k o n c e p c i i n t e g r a c e , k t e r á s e r o v n ý m d í l e m d o t ý k á s p e c i á l n í p e d a g o g i k y h a n d i c a p o v a n ý c h i o b e c n é p e d a g o g i k y i n t a k t n í c h t a k , j a k b y t o měl o v y p l ý v a t z k o a d a p t ačn í h o p o j e t í i n t e g r a c e n e b o z o d m í t á n í a t r i b u t u s t i g m a t i z a c e a v yřa z o v á n í h a n d i c a p o v a n ý c h z p r o s tře d í ( i p e d a g o g i c k é h o ) i n t a k t n í c h . ( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 ) . A ž v p o s l e d n í m d e s e t i l e t í d o c h á z í i n á s k p o s t u p n é m u p r o s a z o v a n í e l e m e n tů p a r a d i g m a t a n t r o p o l o g i c k o k u l t u r n í c h , i n f o r m ačně k o m u n i k ačn í c h , i n t e g r ačn í c h , r e h a b i l i t ačn í c h , l e g i s l a t i v n í c h , t e c h n o l o g i c k ý c h a d a l š í c h . P o d s t a t n é p r o t u t o n o v o u p e d a g o g i k u j e , p e v n á p o z i c e b u d o v á n í s p o l eče n s k é h o s t a t u s u a p r e s t i ž e e m p a t i e a t o l e r a n c e , n e v yřa z o v á n í ( n o n e x k l u z e , i n k l u z e ) h a n d i c a p o v a n ý c h z h l a v n í h o p r o u d u s p o l eče n s k é h o děn í , r o z v o j e k u l t u r y, c i v i l i z a c e , v z děl á n í a u p l a t něn í n a t r h u p r á c e ( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 , s . 3 9 - 4 0 ) .
1 . 3 . Dův o d y p r o i n t e g r a c i
„ Vo l b a t é t o c e s t y v y ž a d u j e o t e vře n o s t a o d v a h u r o d ič ů, a l e i v š e c h z úča s t něn ý c h . S p r á v n o s t v o l b y s e u k á ž e n e j l é p e v ý s l e d k y, k t e r é při n á š í . O b e c ně p l a t í , ž e n á v š těv a m a t eřs k é š k o l y z n a m e n á p r o d í tě k r o k vře d n a c e s tě j e h o s o c i a l i z a c e m e z i v r s t e v n í k y “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 7 ) . “ I n t e g r a c e d o běž n é m a t eřs k é š k o l y z n a m e n á při b l í ž e n í s e n o r m á l n í m u p r o s tře d í , o s l a b e n í u rči t é i z o l a c e d í tět e i j e h o pří p a d n é h o v y l o uče n í z e s p o l ečn o s t i o s t a t n í c h v r s t e v n í ků. To b e z p o c h y b y u s n a dňu j e o s o b n o s t n í a s o c i á l n í r o z v o j i s o c i á l n í i n t e g r a c i d í tět e “ ( RV P, 2 0 0 1 , s . 2 4 ) . „ P o v e d e n á i n t e g r a c e m á p o z i t i v n í v l i v i n a z d r a v é dět i . D í tě
v m a t eřs k é š k o l e j e š tě n e n í z a t í ž e n o pře d s u d k y, j e ž pře b í r a j í o d s t a r š í g e n e r a c e , j s o u v e s v ý c h p o s t o j í c h o t e vře n é i t v á r n é v í c e n e ž p o z děj i “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 7 ) . N a učí s e v n í m a t r o z d í l n o s t k o l e m s e b e , o c h o t ně p o m o c i , s o c i á l n í m u c í těn í a ž í t s těm i t o l i d m i b e z pře d s u d ků.
a ) Ú s pěš n o s t i n t e g r a c e
„ L z e u v é s t něk o l i k b o dů, p o d l e n i c h ž můž e m e u s u z o v a t , ž e i n t e g r a c e d í tět e b y l a z d aři l ý m k r o k e m v j e h o z á j m u . P r v n í z n á m k o u j e k v a l i t a ž i v o t a d í tět e , j a k a n a k o l i k s e z r c a d l í v j e h o s u b j e k t i v n í m p r o ž í v á n í . D r u h ý m d o b r ý m z n a m e n í m , k t e r é můž e m e o d ečí s t u d í tět e s a m é h o , j e p o s t u p n é n a p lňo v á n í j e h o v ý v o j o v ý c h m o ž n o s t í , při mě ře n é věk u a j e h o z d r a v o t n í m u s t a v u . D r u h o u o b l a s t í , z j e j í h o ž h o d n o c e n í můž e m e u s u z o v a t n a z d a r k o m p l e x n í h o p r o c e s u i n t e g r a c e , j s o u p a r t n eři d í tět e v e š k o l e , j e h o v r s t e v n í c i , t e d y o s t a t n í , pře v á ž ně z d r a v é dět i . P r o b í h á - l i p r o c e s i n t e g r a c e n á l e ž i tě, p a k v j e h o p růběh u z í s k á v a j í i o n i . D a l š í p l o d y z d aři l é i n t e g r a c e z a k o u š í r o d i n a d í tět e s e s p e c i á l n í m i p o tře b a m i . Ú s pěš n á i n t e g r a c e p o m á h á pře k r oči t h r a n i c e o d děl u j í c í r o d i n u o d běž n é h o s vět a k n o v ý m k o n t a k tům . J i n ý m z n a k e m s p r á v ně i n d i k o v a n é i n t e g r a c e j e i l i d s k é a o d b o r n é u s p o k o j e n í p e d a g o gů a v š e c h d a l š í c h , k t eří s e o j e j í z d a r z a s l o u ž i l i “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 8 - 7 0 ) .
b ) N e z d a r y i n t e g r a c e
„ K v a r o v n ý m z n á m k á m n e ú s pěc h u p a tří j i ž t o , k d y ž s e n e p o d aří n a p l n i t pře d běž n é p o d m í n k y p r o i n t e g r a c i . Pře d e v š í m s i t u a c e , k d y s e n e p o d aří n a l é z t s h o d u a s o u h r u v š e c h z úča s t něn ý c h s t r a n , s n i ž u j e n a děj i n a ú s pěc h p o k u s u o i n t e g r a c i . K l íčo v o u o s o b o u j e t u z n o v u d í tě s a m o . P o k u d v d l o u h o d o běj š í p e r s p e k t i vě p o z o r u j e m e , ž e j e h o p o b y t u p r o s tře d z d r a v ý c h dět í a s o u ž i t í s n i m i
n e při s p í v a j í k j e h o p o z i t i v n í e m očn í b i l a n c i , a l e j s o u p r o ně z á těž í , pří p a d ně s r o v n á n í s n i m i , m u d á v á h l o u běj i z a k u s i t v l a s t n í n e d o s t ači v o s t , n e b o d o k o n c e s e l h á n í , a ž e t y t o n e g a t i v n í p o c i t y pře v a ž u j í n a d z k u š e n o s t í s o l i d a r i t y a s p o l eče n s t v í , p a k j e v h o d n é r o z h o d n u t í z n o v u u v á ž i t . N e b ý v á pří z n i v ý m j e v e m , z a k o u š e j í - l i r o d iče při k o n f r o n t a c i s v é h o d í tět e s e z d r a v ý m i s p o l u ž á k y j e š tě v y h r a něněj š í a t í ž i věj i j e h o p o s t i ž e n í , p r o h l u b u j e s e p o c i t j e j i c h v l a s t n í i n s u f i c i e n c e a d o c h á z í - l i f a k t i c k y k d a l š í i z o l o v a n o s t i . N e pří z n i v ý m z n a m e n í m b y b y l o i t o , k d y b y i n t e g r ačn í ú s i l í b y l o p r o uči t e l e či v y c h o v a t e l e s p o j e n o s n e ú měr ně v e l k ý m ú s i l í m , b a pře m á h á n í m , t a k ž e b y při s p í v a l o k v y t v oře n í s y n d r o m u „ v y h oře n í “ . Ve v š e c h těc h t o pří p a d e c h j e tře b a důk l a d n é h o z a m y š l e n í v š e c h z úča s t něn ý c h , n e j l é p e při s p o l ečn é m s e t k á n í , j e ž b y měl o v é s t k e k o r e k c i pří s t u pů, p o s t o jů a m e t o d . N e d aří - l i s e t o d l o u h o d o bě, j e n a m í s tě z v á ž i t r e v i z i pův o d n í h o r o z h o d n u t í o i n t e g r a c i “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 8 - 7 0 ) .
2 . P o d m í n k y p r o i n t e g r a c i d í tět e d o M Š
„ Pře d p o k l a d e m p r o i n t e g r a c i , j e ž m á m í t n a děj i n a ú s pěc h a k t e r á m á d í tět i v j e h o k o m p l e x n í m v ý v o j i p r o s pět , j e v y t v oře n í n á l e ž i t ý c h p o d m í n e k , j e ž m u s í b ý t z a j i š těn y pře d e m , n i k o l i a ž „ z a p o c h o d u “ . I n t e g r a c i v m o d e r n í m p o j e t í c h á p e m e j a k o s p o l ečn ý ž i v o t . K p o d m í n k á m p a tří při p r a v e n o s t a o c h o t a v š e c h z úča s t něn ý c h . N e j e n přá n í r o d ič ů, a l e i s o uči n n o s t uči t e l s k é h o s b o r u , d á l e při p r a v e n o s t a s p o l u p r á c e o s t a t n í c h dět í a v n e p o s l e d n í řa dě i j e j i c h r o d ič ů. J e tře b a m í t z a j i š těn o u s p o l u p r á c i a m o ž n o s t k o n z u l t a c e s d a l š í m i o d b o r n í k y.
Pře d z ačl e něn í m d í tět e d o běž n é m a t eřs k é š k o l y m u s í b ý t v y t v oře n y pře d p o k l a d y m a t e r i á l ně- t e c h n i c k é , a t o s při h l é d n u t í m k r á z u p o s t i ž e n í d í tět e “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 5 ) . V pří p a dě d í tět e těl e s ně p o s t i ž e n é h o , b y měl o b ý t s a m o zře j m o s t í
o d s t r a něn í a r c h i t e k t o n i c k ý c h z á b r a n v pří s t u p u d o b u d o v y a p r o p o b y t v a r e á l u . „ Z v l á š t n í p o z o r n o s t b y měl a b ý t věn o v á n a t o a l e tě, k t e r á b y měl a b ý t d o s t p r o s t o r n á , a b y u m o ž n i l a pří s t u p d í tět i n a v o z í k u , a b e z p ečn á ( m a d l a ) , a b y d í tě m o h l o t o a l e t y u ž í v a t . V pří p a dě n e v i d o m é h o b y c h o m měl i m í t n a p a mět i n e b e z p ečí ú r a z u ( h r a n y, h r o t y, u s p ořá d á n í m í s t n o s t í ) . Důl e ž i t é j e t a k é v y b a v e n í pří p a d n ý m i s p e c i á l n í m i p o můc k a m i , n a př. p r o r e h a b i l i t a c i . Důl e ž i t é j e t a k é z a b e z p eče n í o r g a n i z ačn í a p e r s o n á l n í . P r v o u p o d m í n k o u j e z a j i š těn í d o p r a v y, r e s p . d o p r o v o d u . Něk t e r é dět i s e n e o b e j d o u b e z d o v á ž e n í o s o b n í m a u t e m . N e z b y t n á j e s p o l u p r á c e s o d b o r n í k y. V něk t e r ý c h z aří z e n í c h s e d aří z a j i s t i t něk t e r é p r v k y o d b o r n é p o m o c i pří m o n a m í s tě ( l o g o p e d i c k á p éče , r e h a b i l i t a c e ) , t o v š a k b ý v á s p í š e s i l n o u s t r á n k o u z aří z e n í s p e c i á l n í c h . V běž n é m a t eřs k é š k o l e půj d e s p í š e o t o , a b y d í tě, pře s t o ž e n e n í v e s p e c i á l n í m z aří z e n í , měl o v p o tře b n é m íře z a j i š těn y v š e c h n y f o r m y s p e c i á l n í p éče či t e r a p i e . B ý v á t o o b v y k l e n a r o d ičí c h , a b y t u t o p éči s d í tět e m a b s o l v o v a l i . Uči t e l k y m a t eřs k é š k o l y b y měl y vědět , j a k é f o r m y s p e c i á l n í p éče či t e r a p i e s e d í tět i d o s t á v á , i t o , j a k é z á s a d y a s p e c i f i k a z t o h o p l y n o u c í u p l a t n i t a r e s p e k t o v a t v běž n é k a ž d o d e n n í p éči o d í tě. Š k o l a b y měl a b ý t p o d r o b ně i n f o r m o v á n a o z d r a v o t n í m s t a v u d í tět e a o ú s k a l í c h či n e b e z p ečí c h z něh o v y p l ý v a j í c í c h . P a tří s e m i i n f o r m a c e o l é c í c h , k t e r é d í tě b e r e “ ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 , s . 1 6 6 ) . D í tě s e z á v a ž n ý m p o s t i ž e n í m a t e d y s e z v ý š e n o u n á r očn o s t í n a i n d i v i d u á l n í p éči a p o m o c v c e l é řa dě ú k o nů n a př. s t o l o v á n í , pře v l é k a n í , či d o c h á z k y n a t o a l e t u s i ž á d á j e d n u o s o b u , k t e r á s e b u d e s t a r a t j e n o ně, a t o u j e o s o b n í a s i s t e n t k a ( M e r t i n , G i l l e r n o v á , 2 0 0 3 ) .
2 . 1 . E k o n o m i c k é z a j i š těn í f u n k c e o s o b n í h o a s i s t e n t a a a s i s t e n t a p e d a g o g a
a ) E k o n o m i c k é z a j i š těn í f u n k c e o s o b n í h o a s i s t e n t a
O s o b n í h o a s i s t e n t a s i p l a t í r o d iče dět í , k ú h r a dě b y měl s l o u ž i t pří s pěv e k n a p éči . J s o u n a d a c e , u k t e r ý c h l z e ž á d a t o při s pěn í n a o s o b n í h o a s i s t e n t a . P r o a s i s t e n c i „ m a l é h o š k o l k o v é h o d í tět e “ j e v s o uča s n é d o bě d a n á čá s t k a 9 5 Kč n a h o d i n u .
b ) E k o n o m i c k é z a j i š těn í f u n k c e a s i s t e n t a p e d a g o g a
„ F i n a nčn í z á l e ž i t o s t i a s i s t e n t a p e d a g o g a p r o j e d n á v á ře d i t e l š k o l y s o b c í s r o z š íře n o u půs o b n o s t í , p o pří p a dě s k r a j s k ý m úřa d e m při s t a n d a r d n í m d o h o d o v a c í m ří z e n í k r o z p očt u š k o l y p r o d a n ý k a l e n d ářn í r o k . V pří p a dě š k o l s o u k r o m ý c h a c í r k e v n í c h zři z o v a t e lů l z e f i n a nčn í p r o s tře d k y p r o z a b e z p eče n í z v ý š e n é h o p o ž a d a v k u n a n o v é f u n k c e a s i s t e n tů p e d a g o g a z í s k a t z d o t ačn í c h p r o j e k tů M Š M T “ ( Te p l á , Š m e j k a l o v á , 2 0 0 7 , s . 2 5 ) .
.
2 . 2 . P e r s o n á l n í p o d m í n k y o s o b n í h o a s i s t e n t a a a s i s t e n t a p e d a g o g a
a ) v z děl á v á n í o s o b n í h o a s i s t e n t a
P r o p r á c i o s o b n í h o a s i s t e n t a n e s t áčí z á k l a d n í v z děl á n í a k u r z y, u c h a z eč m u s í d l e z á k . č. 1 0 8 / 2 0 0 6 S b . m í t u k o nče n o s tře d o š k o l s k é v z děl á n í a t o v ý učn í m l i s t e m n e b o m a t u r i t o u . U c h a z eč, k t e r ý m á p o u z e u k o nče n é z á k l a d n í v z děl á n í , n e můž e p r a c o v a t j a k o o s o b n í a s i s t e n t . V s o uča s n é d o bě e x i s t u j í k v a l i f i k ačn í k u r z y p r o o s o b n í a s i s t e n t y dět e m a m l a d ý m l i d e m s p o s t i ž e n í m . Te n t o k u r z z a j i s t í p r a c o v n í kům v s o c i á l n í c h s l u ž b á c h t e o r e t i c k é a p r a k t i c k é z n a l o s t i t a k , a b y d o k á z a l i s a m o s t a t ně v y k o n á v a t s l u ž b u
o s o b n í a s i s t e n c e u dět í n e b o m l a d ý c h l i d í s růz n ý m i t y p y p o s t i ž e n í . V s o uča s n o s t i j e b r á n z v l á š t n í zře t e l n a pří p r a v u o s o b n í c h a s i s t e n tů p r o p r á c i s dět m i s e z n e v ý h o d něn í m , k t e r é j s o u z ačl e něn y v běž n ý c h z á k l a d n í c h , s tře d n í c h n e b o m a t eřs k ý c h š k o l á c h . R o z s a h t r v á n í k u r z u j e o k o l o 1 5 0 h o d i n z t o h o j e 1 2 0 h o d i n t e o r e t i c k é v ý u k y a 3 0 h o d i n p r a x e . O b s a h v ý u k y o d p o v í d á p o ž a d a v kům § 3 7 p r o v á děc í v y h l á š k y č. 5 0 5 / 2 0 0 6 S b . k z á k o n u o s o c i á l n í c h s l u ž b á c h č. 1 0 8 / 2 0 0 6 S b . P o d m í n k a m i p r o ú s pěš n é z a k o nče n í j e , s p l něn í 8 0 % t e o r e t i c k é čá s t i k u r z u , 3 0 h o d i n p r a x e a z p r a c o v á n í m ú k o l u z p r a k t i c k é čá s t i v ý u k y. N a z á k l a dě s p l něn í těc h t o p o d m í n e k úča s t n í c i k u r z u z í s k á v a j í o s vědče n í .
Te n t o k u r z n e n í p r o v y k o n á v á n í p r á c e o s o b n í h o a s i s t e n t a p o v i n n ý .
b ) v z děl á v á n í a s i s t e n t a p e d a g o g a
„ A s i s t e n t p e d a g o g a z í s k á v á o d b o r n o u k v a l i f i k a c i p o d l e :
Z á k o n a č. 5 6 3 / 2 0 0 4 S b . , o p e d a g o g i c k ý c h p r a c o v n í c í c h a o z měně něk t e r ý c h z á k o nů
§ 2 0 – A s i s t e n t p e d a g o g a
- v y s o k o š k o l s k ý m v z děl á n í m z í s k a n ý m s t u d i e m v a k r e d i t o v a n é m s t u d i j n í m p r o g r a m u v o b l a s t i p e d a g o g i c k ý c h věd ,
- v y š š í m o d b o r n ý m v z děl á n í m z í s k a n ý m s t u d i e m v a k r e d i t o v a n é m v z děl á v a c í m p r o g r a m u v y š š í o d b o r n é š k o l y v o b o r u v z děl á n í z a mě ře n é m n a pří p r a v u p e d a g o g i c k ý c h a s i s t e n tů n e b o s o c i á l n í p e d a g o g i k u ,
- s tře d n í m v z děl á n í m s m a t u r i t n í z k o u š k o u z í s k a n ý m u k o nče n í m v z děl á v a c í h o p r o g r a m u s tře d n í h o v z děl á v á n í v o b o r u v z děl á n í z a mě ře n é m n a pří p r a v u p e d a g o g i c k ý c h a s i s t e n tů,
- s tře d n í m v z děl á n í m s v ý učn í m l i s t e m z í s k a n ý m u k o nče n í m v z děl á v a c í h o p r o g r a m u s tře d n í h o v z děl á n í a s t u d i e m p e d a g o g i k y, n e b o
- z á k l a d n í m v z děl á n í m a a b s o l v o v á n í m a k r e d i t o v a n é h o v z děl á v a c í h o p r o g r a m u p r o a s i s t e n t y p e d a g o g a u s k u t eč ňo v a n é h o z aří z e n í m i d a l š í h o v z děl á v á n í p e d a g o g i c k ý c h p r a c o v n í ků.
S t u d i e m p e d a g o g i k y p o d l e § 2 2 o d s t . 1 p í s m . b ) Z á k o n a 5 6 3 / 2 0 0 4 S b . a § 3 Vy h l á š k y č. 3 1 7 / 2 0 0 5 S b . :
§ 2 2
- S t u d i e m p e d a g o g i k y s e r o z u m í v z děl á n í z í s k a n é s t u d i e m v a k r e d i t o v a n é m v z děl á v a c í m p r o g r a m u v o b l a s t i p e d a g o g i c k ý c h věd u s k u t eč ňo v a n é m z aří z e n í m i d a l š í h o v z děl á v á n í p e d a g o g i c k ý c h p r a c o v n í ků
- p r o v y c h o v a t e l e , p e d a g o g a v o l n é h o ča s u a a s i s t e n t a p e d a g o g a v r o z s a h u n e j m é ně 8 0 h o d i n s o b s a h o v ý m z a mě ře n í m n a p e d a g o g i k u a p s y c h o l o g i i .
c i t . S t u d i u m p ro a s i s t e n t y p e d a g o g a p o d l e § 2 0 o d s t . e ) Z á k o n a 5 6 3 / 2 0 0 4 S b . a ! 4 Vy h l á š k y č. 3 1 7 / 2 0 0 5 S b . , t z n . s t u d i u m p r o a s i s t e n t y p e d a g o g a s d o s a ž e n ý m z á k l a d n í m v z děl á n í m :
§ 4
- S t u d i e m p r o a s i s t e n t y p e d a g o g a [ 2 0 p í s m . e ) Z á k o n a č. 5 6 3 / 2 0 0 4 S b . ] z í s k á v á j e h o a b s o l v e n t z n a l o s t i a d o v e d n o s t i v o b l a s t i p e d a g o g i c k ý c h věd , k t e r é j s o u s o učá s t í j e h o o d b o r n é k v a l i f i k a c e . - s t u d i u m s e u s k u t eč ňu j e v z aří z e n í p r o d a l š í v z děl á v á n í
p e d a g o g i c k ý c h p r a c o v n í ků v d é l c e t r v á n í n e j m é ně 1 2 0 v y učo v a c í c h h o d i n .
- s t u d i u m s e u k o nču j e z á věr ečn o u z k o u š k o u pře d k o m i s í . P o j e j í m ú s pěš n é m s l o ž e n í z í s k á v á a b s o l v e n t o s vědče n í ( Te p l á , Š m e j k a l o v á , 2 0 0 7 , s . 1 2 - 1 3 ) . ( Pří l o h a I )
2 . 3 . Te c h n i c k é p o d m í n k y p r o p r á c i o s o b n í h o a s i s t e n t a a a s i s t e n t a p e d a g o g a
a ) N á p lň p r á c e o s o b n í h o a s i s t e n t a
( 1 ) “ O s o b n í a s i s t e n c e j e t e r é n n í s l u ž b a p o s k y t o v a n á o s o b á m , k t e r é m a j í s n í ž e n o u s o běs t ačn o s t z dův o d u věk u , c h r o n i c k é h o o n e m o c něn í n e b o z d r a v o t n í h o p o s t i ž e n í , j e j i c h ž s i t u a c e v y ž a d u j e p o m o c j i n é f y z i c k é o s o b y . S l u ž b a s e p o s k y t u j e b e z ča s o v é h o o m e z e n í , v při r o z e n é m s o c i á l n í m p r o s tře d í a při či n n o s t e c h , k t e r é o s o b a p o tře b u j e .
( 2 ) S l u ž b a p o d l e o d s t a v c e 1 o b s a h u j e z e j m é n a t y t o z á k l a d n í či n n o s t i :
a ) p o m o c při z v l á d á n í běž n ý c h ú k o nů p éče o v l a s t n í o s o b u b ) p o m o c při o s o b n í h y g i e ně
c ) p o m o c při z a j i š těn í s t r a v y
d ) p o m o c při z a j i š těn í c h o d u d o m á c n o s t i
e ) v ý c h o v n é , v z děl á v a c í a a k t i v i z ačn í či n n o s t i
f ) z p r o s tře d k o v á n í k o n t a k t u s e s p o l eče n s k ý m p r o s tře d í m g ) p o m o c při u p l a tňo v á n í p r á v , o p r á v něn ý c h z á j mů a při o b s t a r á v á n í o s o b n í c h z á l e ž i t o s t í .
V o b l a s t i v z děl á v á n í j e o s o b n í a s i s t e n t v y u ž í v á n r o d iči pře d e v š í m k d o z o r u a d o p o m o c i při d o p r a vě ž á k a d o š k o l y a z e š k o l y vče t ně j e h o pře v l é k á n í a pře z o u v á n í pře d z a h á j e n í m a p o u k o nče n í v ý u k y .
- S l u ž b y o s o b n í a s i s t e n c e v y k o n á v á i p r a c o v n í k s o c i á l n í p éče . “ ( Te p l á , Š m e j k a l o v á , 2 0 0 7 , s . 2 0 ) .
b ) N á p lň p r á c e a s i s t e n t a p e d a g o g a
N á p lň p r á c e a s i s t e n t a p e d a g o g a p r o ž á k y s e s o c i á l n í m z n e v ý h o d něn í m s t a n o v u j e ře d i t e l š k o l y s o h l e d e m n a c í l e v z děl á v á n í ž á ků s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i . H l a v n í
či n n o s t í a s i s t e n t a p e d a g o g a j e p e d a g o g i c k á a s i s t e n c e uči t e lům při v ý u c e , p o m o c ž á kům a j e j i c h r o d ič ům při a k l i m a t i z a c i n a š k o l n í p r o s tře d í , z a p o j e n í k u l t u r ně s p e c i f i c k é h o p r o s tře d í ž á ků d o v z děl á v a c í h o p r o c e s u v e š k o l e , p o m o c ž á kům při pří p r a vě n a v y učo v á n í , s p o l u p r á c e s uči t e l e m při k o m u n i k a c i s r o d iči ž á ků a s k o m u n i t o u v m í s tě š k o l y.
2 . 4 . I n d i v i d u á l n í pří s t u p k d í tět i s h a n d i c a p e m
„ P o s t u l á t o t o m , ž e uči t e l é m a j í r e s p e k t o v a t s p e c i f i c k é v l a s t n o s t i j e d n o t l i v ý c h ž á ků, n a př. i n d i v i d u á l n í s t y l uče n í , t e m p o uče n í a j . , c o ž j e při n a p l něn o s t i běž n ý c h tří d v p r a x i s těž í p r o v e d i t e l n é . J e v š a k u s k u t eč ňo v á n v něk t e r ý c h t y p e c h a l t e r n a t i v n í c h š k o l a h l a v ně v e s p e c i á l n í c h š k o l á c h a s p e c i á l n í c h tří d á c h .
= > i n d i v i d u á l n í z v l á š t n o s t i ( ž á ků) “ ( P růc h a a k o l . , 2 0 0 3 , s . 8 3 )
a ) i n d i v i d u a l i z o v a n á v ý c h o v a a e d u k a c e
„ D i f e r e n c i o v a n ý p e d a g o g i c k ý s měr p očá t k u 2 0 . s t o l e t í ( i n d i v i d u a l i z o v a n é v y učo v á n í ) , k t e r ý n a v a z u j e n a m y š l e n k y p e d o c e n t r i s m u . V ý c h o v n é půs o b e n í s e z a mě řu j e n a s v o b o d n ý r o z v o j t v oři v ý c h m o ž n o s t í d í tět e a s n a ž í s e r e s p e k t o v a t p o tře b y, z v l á š t n o s t i a z á j m y j e d n o t l i v c e . = > a l t e r n a t i v n í š k o l a “ ( P růc h a a k o l . , 2 0 0 3 , s . 8 2 ) .
J e s e n s k ý ří k á , ž e e d u k a c e b y měl a p r o b í h a t v při mě ře ně m íře k p o s t i ž e n í a věk u d í tět e . U vět š i n y i n t e g r o v a n ý c h dět í z e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i můž e m e ří c i , ž e s a m y věd í , j a k s e c í t í a c o p o tře b u j í . Tu t o s k u t ečn o s t b y c h o m s a m o zře j mě měl i r e s p e k t o v a t i v e d u k ačn í c h s i t u a c í c h . M i m ořá d ně důl e ž i t é j e c í l e věd o mě r o z v í j e t o s o b n í a k t i v i t y h a n d i c a p o v a n ý c h
( J e s e n s k ý , 2 0 0 0 ) .
3 . Vy p r a c o v á n í I V P
I n d i v i d u á l n í v z děl á v a c í p r o g r a m j e p o d k l a d e m p r o u p l a tňo v á n í p o ž a d a v k u ře d i t e l e š k o l y n a n a v ý š e n í f i n a nčn í c h p r o s tře d ků a j e z á v a z n ý m d o k u m e n t e m p r o z a j i š těn í s p e c i á l n í c h v z děl á v a c í c h p o tře b ž á k a .
I V P v y p r a c o v á v á tří d n í uči t e l , p r o k t e r ý I V P s o h l e d e m n a s p e c i á l n í v z děl á v a c í p o tře b y ž á k a u p r a v u j e o r g a n i z a c i n e b o o b s a h v z děl á v á n í ž á k a , v e s p o l u p r á c i s p o r a d e n s k ý m z aří z e n í m , t j . s p e c i á l ně p e d a g o g i c k ý m c e n t r e m n e b o p e d a g o g i c k o p s y c h o l o g i c k o u p o r a d n o u n e b o s tře d i s k e m v ý c h o v n é p éče a z á k o n n ý m z á s t u p c e m ž á k a . K o p i e z p r a c o v a n é h o I V P j e z a s l á n a pří s l u š n é m u p o r a d e n s k é m u z aří z e n í .
I V P j e v y p r a c o v á n z p r a v i d l a j e d e n měs í c pře d n á s t u p e m ž á k a d o š k o l y, n e j p o z děj i v š a k j e d e n měs í c p o n á s t u p u ž á k a d o š k o l y a j e d o p lňo v á n a u p r a v o v á n v p růběh u c e l é h o š k o l n í h o r o k u p o d l e p o tře b y.
I V P p o d e p i s u j e ře d i t e l , tří d n í uči t e l , p o pří p a dě d a l š í p e d a g o g ičt í p r a c o v n í c i š k o l y, pří s l u š n í k p o r a d e n s k é h o z aří z e n í a z á k o n n ý z á s t u p c e ž á k a j a k o v ý c h o d i s k o s p o l ečn é h o p o s t u p u k v h o d n é m u z a b e z p eče n í p r o c e s u i n t e g r a c e ž á k a .
I V P v y c h á z í z uče b n í c h d o k u m e n tů š k o l y, z á věrů s p e c i á l ně p e d a g o g i c k é h o a p s y c h o l o g i c k é h o v y š e tře n í a d o p o r uče n í o d b o r n é h o l é k aře ž á k a , z o h l e dňu j e n á z o r z á k o n n é h o z á s t u p c e ž á k a . I V P ž á k a s e s n í ž e n o u ú r o v n í r o z u m o v ý c h s c h o p n o s t í v y c h á z í z uče b n í c h d o k u m e n tů pří s l u š n é š k o l y u rče n é p r o t y t o ž á k y. I V P o b s a h u j e v š e c h n y s k u t ečn o s t i důl e ž i t é p r o ú s pěš n o u i n t e g r a c i ž á k y, z e j m é n a :
a . ú d a j e o o b s a h u , r o z s a h u , p růběh u a z půs o b u p o s k y t o v á n í i n d i v i d u á l ně p e d a g o g i c k é n e b o p s y c h o l o g i c k é p éče ž á k o v i
b . ú d a j e o c í l i v z děl á v á n í ž á k a , ča s o v é a o b s a h o v é
r o z v r ž e n í uči v a , v o l b u p e d a g o g i c k ý c h p o s t u pů, z půs o b z a d á v á n í a p l něn í ú k o lů
c . p o tře b u d a l š í h o p e d a g o g i c k é h o p r a c o v n í k a k v ý u c e s p e c i á l n í c h d o v e d n o s t í ( n a př. čt e n í B r a i l l o v a b o d o v é h o p í s m a , p s a n í n a P i c h t o vě p s a c í m s t r o j i , p r á c e s e
s p e c i á l n í m i i n f o r m ačn í m i t e c h n o l o g i e m i , v ý u k a p r o s t o r o v é o r i e n t a c e a s a m o t n é h o p o h y b u
z r a k o vě p o s t i ž e n ý c h , v ý u k a p r o s t o r o v é o r i e n t a c e a s a m o s t a t n é h o p o h y b u z r a k o vě p o s t i ž e n ý c h , v ý u k a p r o s tře d n i c t v í m z r a k o v é h o j a z y k a , i n d i v i d u á l n í
l o g o p e d i c k á p éče , n á p r a v a s p e c i f i c k ý c h p o r u c h uče n í n e b o c h o v á n í ) n e b o d a l š í h o p r a c o v n í k a
p o d í l e j í c í h o s e n a p r á c i s e ž á k e m . U ž á k a s e s l u c h o v ý m p o s t i ž e n í m s e u v e d e p o tře b n o s t n e z b y t n ý c h
t l u m očn i c k ý c h s l u ž e b a j e j i c h r o z s a h .
V pří p a dě p o tře b y z a j i š těn í n e z b y t n é p o m o c n é či n n o s t i s e u v e d e n á v r h n a z a p o j e n í o bča n a v e v ý k o n u c i v i l n í s l u ž b y a p o d .
S e z n a m k o m p e n z ačn í c h p o můc e k , s p e c i á l n í c h uče b n i c a uče b n í c h t e x tů n e z b y t n ý c h p r o v ý u k u ž á k a n e b o k o n á n í pří s l u š n ý c h z k o u š e k . J m e n o v i t é u rče n í p r a c o v n í k a p o r a d e n s k é h o z aří z e n í , s e k t e r ý m b u d e š k o l a s p o l u p r a c o v a t při z a j i šťo v á n í s p e c i á l n í c h v z děl á v a c í c h p o tře b ž á k a .
Pře d p o k l á d a n o u p o tře b u n a v ý š e n í f i n a nčn í c h p r o s tře d ků vče t ně z dův o d něn í .
Z měn y o b s a h u I V P p r o j e d n á v á š k o l a s e z á k o n n ý m z á s t u p c e m ž á k a . N e v y p l něn ý v z o r o v ý f o r m u l ář p r o v y p r a c o v á n í I V P při k l á d á m . ( Pří l o h a I I )
4 . S p o l u p r á c e uči t e l e k M Š s úča s t n í k y i n t e g r a c e h a n d i c a p o v a n ý c h ž á ků
„ N a r o z e n í d í tět e s p o s t i ž e n í m r o d iče p r o ž í v a j í j a k o v l a s t n í s e l h á n í , j a k o n e s c h o p n o s t při v é s t n a s vět z d r a v é h o p o t o m k a , c o ž s e p r o j e v í z t r á t o u s e b e důvěr y a p o c i t y m é něc e n n o s t i a ú z k o s t i v p r o ž í v á n í . Z d e h o d ně z á l e ž í n a r e a k c i o k o l í , o k o l í k t e r é můž e t y t o p r o j e v y s v ý m n e v h o d n ý m p o s t o j e m j e š tě p o s i l o v a t “ ( O p a tři l o v á , 2 0 0 6 , s . 6 1 ) .
Důl e ž i t á j e p r o t y t o r o d iče p o d p o r a a o c h o t a o k o l í u l e hči t j i m j e j i c h n e l e h k o u c e s t u s j e j i c h d í tět e m . Důl e ž i t é j e , a b y s e z a p o j i l i v š i c h n i z o k o l í d í tět e s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i , k t eří o d í tě p eču j í , t o z n a m e n á l é k ař, p s y c h o l o g , s p e c i á l n í p e d a g o g , t e r a p e u t , p e d a g o g , o s o b n í a s i s t e n t n e b o a s i s t e n t p e d a g o g a a v n e p o s l e d n í řa dě dět i , k t e r é j s o u n e j důl e ž i těj š í s o učá s t í v p r o c e s u i n t e g r a c e . S p o l u p r á c e v š e c h těc h t o s l o ž e k j e v e l m i důl e ž i t á ( K vět oňo v á - Š v e c o v á , 2 0 0 6 ) .
4 . 1 . S p o l u p r á c e uči t e l e k M Š s d í tět e m a j e h o r o d iči
J e v e l m i důl e ž i t é , a b y f u n g o v a l a s p o l u p r á c e m e z i r o d iči a p e d a g o g e m . R o d iče b y měl i uči t e l k u o v š e m i n f o r m o v a t , a b y s e m o h l i d o m l u v i t n a t o m , j a k s d í tět e m d á l e p r a c o v a t . V m é p r a x i s e m i o s vědči l o , ž e n e n í š p a t n é , k d y ž s i r o d iče s uči t e l k a m i s o s o b n í m a s i s t e n t e m p o pří p a dě a s i s t e n t e m p e d a g o g a u s p ořá d a j í j e d n o u z a měs í c m e n š í s c hůz i , k d e s e d o m l u v í n a d a l š í s p o l ečn é s p o l u p r á c i . N a pří k l a d s i r o z děl í , k d o c o s d í tět e m b u d e p r o c v ičo v a t a d o j a k é m í r y. N a v z á j e m s i s děl í z a z n a m e n a n é p o k r o k y a n a če m d a l š í m b y b y l o d o b r é z ačí t s t a vět .
4 . 2 . S p o l u p r á c e uči t e l e k M Š s o s t a t n í m i uči t e l k a m i
Ve s v é p r a x i j s e m p o z n a l a , j a k j e důl e ž i t á s p o l u p r á c e v š e c h s l o ž e k p eču j í c í c h o d í tě s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i , z e j m é n a s p o l u p r á c e uči t e l e k . J e d o b r é , p o k u d s e uči t e l k y s tří d a j í běh e m d n e v e s měn á c h , a b y s i ře k l y c o s e s d í tět e m běh e m d n e děl a l o , a j a k ý ča s t é k t e r é či n n o s t i b y l věn o v á n , p r o t o ž e h a n d i c a p o v a n é d í tě s e v e l m i r y c h l e u n a v í . I k d y ž j e p r o t o t o d í tě důl e ž i t á p r a v i d e l n o s t v či n n o s t e c h , j e p r o něj t é ž s t e j ně důl e ž i t é či n n o s t i o b mě ňo v a t , v n á š e t d o n i c h n o v é p r v k y a t í m d í tě d á l e r o z v í j e t .
4 . 3 . S p o l u p r á c e uči t e l e k s o s o b n í m a s i s t e n t e m
O s o b n í a s i s t e n c e j e s o c i á l n í s l u ž b a v y m e z e n á z á k o n e m o
s o c i á l n í c h s l u ž b á c h . S n a ž í s e p o m o c i l i d e m s těž k ý m z d r a v o t n í m p o s t i ž e n í m v i n t e g r a c i d o s p o l ečn o s t i ( p r á c e , š k o l a , a k t i v i t y v o l n é h o ča s u , a j . ) .
§ 3 9
O s o b n í a s i s t e n c e
( 1 ) O s o b n í a s i s t e n c e j e t e r é n n í s l u ž b a p o s k y t o v a n á o s o b á m , k t e r é m a j í s n í ž e n o u s o běs t ačn o s t z dův o d u věk u , c h r o n i c k é h o o n e m o c něn í n e b o z d r a v o t n í h o
p o s t i ž e n í , j e j i c h ž s i t u a c e v y ž a d u j e p o m o c j i n é f y z i c k é o s o b y.
S l u ž b a s e p o s k y t u j e b e z ča s o v é h o o m e z e n í , v při r o z e n é m s o c i á l n í m p r o s tře d í o s o b a při či n n o s t e c h , k t e r é o s o b a p o tře b u j e .
( 2 ) S l u ž b a p o d l e o d s t a v c e 1 o b s a h u j e z e j m é n a t y t o z á k l a d n í či n n o s t i :
a ) p o m o c při z v l á d á n í běž n ý c h ú k o nů p éče o v l a s t n í o s o b u , b ) p o m o c při o s o b n í h y g i e ně,
c ) p o m o c při z a j i š těn í s t r a v y,
d ) p o m o c při z a j i š těn í c h o d u d o m á c n o s t i ,
e ) v ý c h o v n é , v z děl á v a c í a a k t i v i z ačn í či n n o s t i ,
f ) z p r o s tře d k o v á n í k o n t a k t u s e s p o l eče n s k ý m p r o s tře d í m , g ) p o m o c při u p l a tňo v á n í p r á v, o p r á v něn ý c h z á j mů a při o b s t a r á v á n í o s o b n í c h z á l e ž i t o s t í .
N e z a n e d b a t e l n á n e n í a n i s p o l u p r á c e uči t e l k y s o s o b n í m a s i s t e n t e m , j e l i k o ž o s o b n í a s i s t e n t s d í tět e m t r á v í n e j v í c e ča s u . O s o b n í a s i s t e n t z n á p r o j e v y d í tět e j a k v j e h o d o m á c í m p r o s tře d í , t a k i v t o m š k o l n í m . Ve s v é p r a x i j s e m s e s e t k a l a s t í m , ž e uči t e l k y o s o b n í m u a s i s t e n t o v i n e c h a l y v o l n o u r u k u při p r o v á děn í či n n o s t í s d í tět e m . J e l i k o ž n e n í v m o c i uči t e l e k s t i h n o u t j a k p r á c i s dět m i z d r a v ý m i ( i n t a k t n í m i ) , t a k p r á c i s d í tět e m s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i . Ta t o v o l n o s t s e v e l m i o s vědči l a pře d e v š í m p r o t o , ž e d í tě s e s p e c i á l n í m i v z děl á v a c í m i p o tře b a m i p o tře b u j e n a růz n é či n n o s t i , j a k o n a pří k l a d j í d l o , růz ně d l o u h o d o b u . V š e s e m u s í při z půs o b i t j e h o m o m e n t á l n í m u s t a v u a j e h o p o tře b á m . P r o uči t e l k y j s e m f u n g o v a l a , j a k o i n f o r m ačn í s p o j k a m e z i o d b o r n í k y a r o d i n o u , p r o t o ž e j s e m s h o lčičk o u a b s o l v o v a l a t é mě ř v š e .
4 . 4 . S p o l u p r á c e uči t e l e k s a s i s t e n t e m p e d a g o g a
1 ) v r e s o r t u M Š M T - a s i s t e n t p e d a g o g a - p o d půr n á s l u ž b a při v z děl á v á n í
- p r o ž á k y s e z d r a v o t n í m p o s t i ž e n í m
a ) i n t e g r o v a n é v běž n ý c h m a t eřs k ý c h z á k l a d n í c h , s tře d n í c h a v y š š í c h o d b o r n ý c h š k o l á c h
b ) s těž k ý m z d r a v o t n í m p o s t i ž e n í m v e s p e c i á l n í c h š k o l á c h
- p ro ž á k y s e s o c i á l n í m z n e v ý h o d něn í m ( pře d e v š í m r o m s k ý a s i s t e n t )
c ) v pří p r a v n ý c h tří d á c h běž n ý c h s p e c i á l n í c h š k o l d ) v běž n ý c h i s p e c i á l n í c h š k o l á c h ,
2 ) v r e s o r t u M P S V – o s o b n í a s i s t e n t – p r a c o v n í k s o c i á l n í p éče – s o c i á l n í s l u ž b a .
( Te p l á , Š m e j k a l o v á , 2 0 0 7 , s . 8 ) .
Z a d o b u s v é p r a x e j s e m t é mě ř n e p o c í t i l a r o z d í l m e z i t í m , k d y ž j s e m s uči t e l k a m i s p o l u p r a c o v a l a j a k o o s o b n í a s i s t e n t k a n e b o a s i s t e n t k a p e d a g o g a . J e d i n ý s p a třo v a n ý r o z d í l b y l v t o m , ž e m i b y l a d á v á n a j e š tě vět š í důvěr a a b e n e v o l e n c e uči t e l e k , t a k ž e j s e m s e m o h l a z a mě ři t i n a j i n é dět i s p r o b l é m y, n e ž b y l a m o j e s vě ře n k y ně. To s e s t á v a l o j e n v e v ý j i m ečn ý c h pří p a d e c h , n a pří k l a d v d o bě, k d y m o j e s vě ře n k y ně b y l a n e m o c n á . J e j í p o s t i ž e n í b y l o v e l i k é a j e j í pří t o m n o s t v e š k o l e v y ž a d o v a l a , a b y c h s e věn o v a l a j e n o m j í .
4 . 5 . S p o l u p r á c e s o d b o r n í k y
S p o l u p r á c e uči t e l e k s o d b o r n í k y p r o b í h a l a h l a v ně n a půdě M Š n á s l e d u j í c í m z půs o b e m . Z S P C při j e l a s p e c i á l n í p e d a g o ž k a p o d í v a t s e n a t o , j a k s e s d í tět e m p r a c u j e , p o t o m n á s l e d ně p o k o n z u l t a c i s uči t e l k a m i a o s o b n í m a s i s t e n t e m , p o pří p a dě i s a s i s t e n t e m p e d a g o g a s e v y v o d i l y z á věr y p r o d a l š í a e f e k t i v něj š í p r á c i s d í tět e m . D a l š í f o r m a s p o l u p r á c e uči t e l e k s o d b o r n í k y t k věl a v d r ž e n í růz n ý c h z p r á v z o d b o r n ý c h v y š e tře n í d í tět e a n á s l e d n é t e l e f o n i c k é k o n z u l t a c i s o d b o r n í k y z růz n ý c h o b o rů v pří p a dě, ž e s e o b j e v i l y něj a k é n e j a s n o s t i . K o n z u l t a c e p r o b í h a l y pře d e v š í m s p e d i a t r e m d í tět e , l o g o p e d e m , e r g o t e r a p e u t e m a d a l š í m i o d b o r n í k y, k t e r é p r á vě t o t o d í tě n a v š těv o v a l o . S p o j e n í m e z i o d b o r n í k y a uči t e l k a m i j s e m z a j i šťo v a l a t a k é j á , c o b y o s o b n í a s i s t e n t k a a p o s l é z e a s i s t e n t k a p e d a g o g a , p r o t o ž e j s e m t é mě ř v š e c h n a v y š e tře n í a b s o l v o v a l a s t í m t o d í tět e m a j e h o r o d iči . B y l a z d e i z pět n á v a z b a , m o h l a j s e m o d b o r n í kům p o d a t i n f o r m a c e o d e m n e a uči t e l e k o t o m , j a k j e j i c h d o p o r uče n í f u n g u j í v p r a x i .
I I . P r a k t i c k á č á s t
5 . C í l
C í l e m m é h o v ý z k u m u j e j e d n o d u c h ý m i d o t a z n í k y z j i s t i t
a ) P o s t o j uči t e l e k m a t eřs k ý c h š k o l k i n t e g r a c i dět í s p o s t i ž e n í m d o k o l e k t i v u dět í z d r a v ý c h
b ) P o s t o j e r o d ič ů dět í n a v š těv u j í c í c h m a t eřs k o u š k o l u k i n t e g r a c i dět í s p o s t i ž e n í m d o k o l e k t i v u dět í z d r a v ý c h
Pře h l e d a d m i n i s t r a c e d o t a z n í ků a j e j i c h n á v r a t n o s t u k a z u j í t a b u l k y.
a ) D o t a z n í k p r o uči t e l k y m a t eřs k ý c h š k o l Ta b . 1
Pře h l e d a d m i n i s t r a c e a n á v r a t n o s t i d o t a z n í ků v růz n ý c h k r a j í c h O b l a s t - k r a j A d m i n i s t r a c e Vr á c e n o N á v r a t n o s t
J i h oče s k ý k r a j 7 5 5 3 7 1 %
J i h o m o r a v s k ý k r a j 1 5 1 2 8 0 %
P l z eňs k ý k r a j 2 2 1 0 0 %
S tře d oče s k ý k r a j 4 4 1 0 0 %
K r a j Vy s oči n a 4 4 1 0 0 %
C e l k e m 1 0 0 7 5 7 5 %
b ) D o t a z n í k p r o r o d iče dět í n a v š těv u j í c í m a t eřs k o u š k o l u Ta b . 2
Pře h l e d a d m i n i s t r a c e a n á v r a t n o s t i d o t a z n í ků v růz n ý c h k r a j í c h O b l a s t - k r a j A d m i n i s t r a c e Vr á c e n o N á v r a t n o s t
J i h oče s k ý k r a j 7 0 6 0 8 6 %
J i h o m o r a v s k ý k r a j 3 0 2 0 6 7 %
C e l k e m 1 0 0 8 0 8 0 %
