Univerzita Tomáše Bati ve Zlín ě
Fakulta humanitních studií
Institut mezioborových studií Brno
Integrace cizinc ů v Č eské republice se zam ěř ením na státní p ř íslušníky Vietnamu
DIPLOMOVÁ PRÁCE
Vedoucí diplomové práce: Vypracovala:
prof. PhDr. Rudolf KOHOUTEK, CSc. Ing. Eva Staňková
B r n o 2 0 0 9
Če s t n é p r o h l á š e n í
P r o h l a š u j i , ž e j s e m d i p l o m o v o u p r á c i n a t é m a „ I n t e g r a c e c i z i n ců v Če s k é r e p u b l i c e s e z a mě ře n í m n a s t á t n í pří s l u š n í k y V i e t n a m u “ v y p r a c o v a l a s a m o s t a t ně s p o u ž i t í m p r a m e nů u v e d e n ý c h v s e z n a m u p o u ž i t é l i t e r a t u r y .
V e S l a v k o vě u B r n a 1 4 . ú n o r a 2 0 0 9
E v a S t aňk o v á
P o děk o v á n í
R á d a b y c h p o děk o v a l a p r o f . P h D r . R u d o l f o v i K o h o u t k o v i , C S c . z a o d b o r n o u p o m o c a v e d e n í , k t e r é m i p o s k y t l při v y p r a c o v á n í d i p l o m o v é p r á c e . D á l e děk u j i s v é m u m a n ž e l o v i a r o d ič ům z a j e j i c h p o d p o r u běh e m s t u d i a n a v y s o k é š k o l e , k t e r é s i v e l m i v á ž í m .
Integrace cizinc ů v Č eské republice se zam ě ř ením na státní p ř íslušníky
Vietnamu
The legal regulation referring to the residence of aliens in the
Czech Republic
O B S A H
ÚVOD...7
I. TEORETICKÁ ČÁST 1. Multikulturní společnost ...9
2. Migrace jako téma současnosti...10
2.1 Migrace obecně...10
2.2 Migrace v ČR...11
2.3 Nelegální migrace...13
2.4 Pracovní (ekonomická) migrace...14
2.5 Příčiny migrace...14
3. Integrace...15
3.1 Rozdělení integrace...16
3.2 Asimilace...19
3.3 Zásady koncepce integrace cizinců na území ČR...20
3.4 Cizinci hledající v ČR ochranu před pronásledováním...21
3.5 Žadatelé o azyl a azylanti v České republice...21
3.6 Počet cizinců s povoleným dlouhodobým nebo trvalým pobytem na území ČR...22
4. Životní situace Vietnamců v České republice...25
4.1 Životní situace...25
4.2 Vymezení skupiny Vietnamců žijících v ČR...28
4.2.1 Jaká je životní situace Vietnamců žijících v ČR...28
4.2.2 Příchod Vietnamců do českých zemí...29
4.3 Současná situace...32
5. Postoje české majoritní společnosti vůči Vietnamské menšině...39
5.1 Postoje...39
5.1.1 Charakteristika postojů...40
5.1.2 Vznik a změna postojů...41
5.1.3 Stereotypy a předsudky...42
5.2. Česká majoritní společnost...46
5.2.1 Pojem majorita...46
5.2.2 Vymezení české majoritní společnosti...47
5.2.3. Jaké jsou postoje české společnosti vůči vietnamské menšině...48
II. PRAKTICKÁ ČÁST 6. Výzkumné šetření...49
6.1. Výzkumné otázky...49
6.2. Metodika...50
6.2.1 Metoda...50
6.2.2 Strategie...50
6.2.3 Technika...51
6.2.4 Operacionalizace dílčích výzkumných otázek...52
6.3. Empirická část...53
ZÁVĚR...71
RESUMÉ………73
ANOTACE……….74
SEZNAM POUŽITÉ LIETARATURY...76
SEZNAM PŘÍLOH………...…78
ÚVOD
V Če s k é r e p u b l i c e d n e s ž i j e c e l á řa d a m i n o r i t n í c h e t n i c k ý c h s k u p i n , z n i c h ž j e d n o u z n e j p oče t něj š í c h j s o u V i e t n a m c i . E x i s t e n c e V i e t n a m ců v Če s k é r e p u b l i c e j e v š a k n e l e h k á . J e z a t í ž e n a m n o h a pře d s u d k y a s t e r e o t y p n í m i pře d s t a v a m i z e s t r a n y m a j o r i t n í s p o l ečn o s t i – n á s . A d a p t a c e V i e t n a m ců s e o d e h r á v á pře d e v š í m k o l e m úče l o v ý c h o b c h o d n í c h z á l e ž i t o s t í , a t a k pře s t o ž e n e j v ý z n a m něj š í čá s t V i e t n a m ců v n a š e m s t á tě půs o b í v í c e n e ž d e s e t l e t , j e c e l á k o m u n i t a r e l a t i v ně i z o l o v a n á . K a ž d o d e n n í ž i v o t V i e t n a m ců s t á l e p r o b í h á v e s t a v u p r o v i z o r i a , j e n m a l á čá s t s i u věd o m u j e š a n c e p o s t u p n o u i n t e g r a c í v y s t o u p i t z m a r g i n á l n í h o p r o s tře d í d o běž n é h o ž i v o t a m a j o r i t y ( B r o uče k , 2 0 0 3 ) .
S k u t ečn o s t , ž e j e v i e t n a m s k á m e n š i n a i z o l o v a n á , j e z n á m á . Z a j í m a l o mě v š a k , j a k V i e t n a m c i s a m i p o s u z u j í s v o u ž i v o t n í s i t u a c i , z d a v n í m a j í něk t e r é o b l a s t i s v é h o ž i v o t a j a k o p r o b l e m a t i c k é a s o uča s ně j a k t u t o s i t u a c i o v l i vňu j í p o s t o j e s p o l ečn o s t i , v e k t e r é V i e t n a m c i ž i j í . C í l e m m é p r á c e b y l o z j i s t i t , j a k o v l i vňu j í i n t e g r a c i a c e l k o v o u ž i v o t n í s i t u a c i V i e t n a m ců v Če s k é r e p u b l i c e p o s t o j e če s k é m a j o r i t n í s p o l ečn o s t i vů či v i e t n a m s k é m e n š i ně.
V o l b o u t o h o t o t é m a t u c h c i u p o z o r n i t če s k o u s p o l ečn o s t n a p r o b l e m a t i k u v i e t n a m s k é k o m u n i t y , p r o t o ž e p r o vět š i n u če s k é p o p u l a c e j e t a t o o b l a s t n e z n á m á , n e v í t é mě ř n i c o V i e t n a m c í c h , j e j i c h ž i v o tě, c í l e c h a oče k á v á n í c h , dův o d e c h , p r oč ž i j í p r á vě v n a š í z e m i , z d a vůb e c m a j í z á j e m o r o z p t ý l e n í s p o l eče n s k é i z o l a c e vů či vět š i n o v é m u o b y v a t e l s t v u a j a k t e n t o z á j e m o v l i vňu j í r e a k c e vět š i n y n a j e j i c h p o b y t v n a š í z e m i .
Z v o l e n é t é m a j e v ý z n a m n é v k o n t e x t u s o c i á l n í p o l i t i k y a s o c i á l n í p r á c e z e d v o u z á k l a d n í c h h l e d i s e k . T a t o h l e d i s k a z á r o v eň v y m e z u j í c í l e t o h o t o o b o r u : N a j e d n é s t r a ně j e c í l e m s o c i á l n í p r á c e p o m á h a t k l i e n tům z l e p š o v a t j e j i c h s o c i á l n í f u n g o v á n í a n a d r u h é
s t r a ně j e t o s o c i á l n í k o n t r o l a a ře š e n í n e b o p r e v e n c e s o c i á l n í c h p r o b l é mů ( N a v r á t i l , 2 0 0 1 ) .
Z í s k a n é p o z n a t k y m o h o u p o m o c i l é p e p o c h o p i t ž i v o t a k a ž d o d e n n í p r o b l é m y t é t o s k u p i n y , m o h o u p o s l o u ž i t j a k o i n f o r m ačn í z d r o j p r o t é m a t i c k é pří s pěv k y v če s k ý c h m é d i í c h . Při s pěj í t a k é k vět š í i n f o r m o v a n o s t i če s k é p o p u l a c e o ž i v o tě V i e t n a m ců v n a š í z e m i a p o m o h o u n a r u š i t s t e r e o t y p n í p o s t o j e m a j o r i t y vů či v i e t n a m s k é m e n š i ně a t í m i s n i ž o v a t i z o l o v a n o s t v i e t n a m s k é s k u p i n y .
K t o m u t o j s e m p o tře b o v a l a z í s k a t p o z n a t k y o ž i v o t n í s i t u a c i V i e t n a m ců v Če s k é r e p u b l i c e , s j a k ý m i oče k á v á n í m i při š l i d o n a š í z e mě a n a k o l i k s e t a t o j e j i c h oče k á v á n í n a p l n i l a . J a k v n í m a j í če s k o u s p o l ečn o s t a v e k t e r ý c h o b l a s t e c h o v l i vňu j í p o s t o j e če s k é s p o l ečn o s t i j e j i c h i n t e g r a c i a s o uča s ně i ž i v o t n í s i t u a c i .
Z á k l a d n í m i t e o r e t i c k ý m i k o n c e p t y j s o u t e d y ž i v o t n í s i t u a c e a p o s t o j e , v ý z k u m j e u s k u t ečněn v s o u l a d u s m e t o d o u k v a l i t a t i v n í , t e d y m e t o d o u p o r o z u měn í .
I . T E O R E T I C K Á Č Á S T
1 . M u l t i k u l t u r n í s p o l e č n o s t
Pří s l u š n í c i s t e j n é k u l t u r y s e v y z n aču j í s p o l ečn ý m j a z y k e m , h o d n o t o v ý m s y s t é m e m , p o d o b n ý m i v z o r c i c h o v á n í a u v a ž o v á n í . K u l t u r a j e n á š s p o l ečn ý r á m e c , k t e r ý j s m e s i s p o l ečně p r o s n a z š í k o m u n i k a c i v y t v oři l i , pře d á v a l i z g e n e r a c e n a g e n e r a c i a n e u s t á l e m o d i f i k o v a l i . K u l t u r n í k o n t e x t n á m p o m á h á p o r o z u mět , c o j e v d a n é s p o l ečn o s t i v n í m á n o j a k o m o r á l n í , v t i p n é , u c t i v é n e b o j a k á oče k á v á n í j s o u v k l á d á n a d o m u ž s k é a ž e n s k é r o l e , p o s t a v e n í v e d o u c í h o a p o dří z e n é h o a t p .
M u l t i k u l t u r n í s p o l ečn o s t j e t v oře n a pří t o m n o s t í růz n ý c h e t n i c k ý c h , s o c i á l n í c h a n á b o ž e n s k ý c h s k u p i n . M e n š i n y v m u l t i k u l t u r n í s p o l ečn o s t i j s o u s p í š e p a s i v ně t o l e r o v á n y n e ž c e něn y a r o v n o p r á v ně a k c e p t o v á n y ( Š i š k o v á , T . , 1 9 9 8 , s . 3 3 ) . V e d l e p o j m u m u l t i k u l t u r n í s p o l ečn o s t i e x i s t u j e i s p o l ečn o s t i i n t e r k u l t u r n í . I n t e r k u l t u r n í s p o l ečn o s t a k t i v ně p o d p o r u j e v z á j e m n é v z t a h y m e z i m a j o r i t o u a m e n š i n o v ý m i s k u p i n a m i . Z á k l a d n í m i s t a v e b n í m i k a m e n y i n t e r k u l t u r n í s p o l ečn o s t i j e r e s p e k t k o d l i š n o s t e m , v z á j e m n á t o l e r a n c e , r o v n o s t pří l e ž i t o s t í , k o n s t r u k t i v n í ře š e n í k o n f l i k tů a a k t i v n í ú s i l í o v y v a r o v á n í s e n e g a t i v n í c h pře d s u d ků a s t e r e o t y pů ( t a m t é ž ) .
Če s k á r e p u b l i k a j e d e m o k r a t i c k ý p r á v n í s t á t z a l o ž e n ý n a t z v . o bča n s k é m p r i n c i p u . T o z n a m e n á , ž e n o s i t e l e m s t á t n o s t i n e n í n á r o d ( j a k o s k u p i n a o s o b d e f i n o v a n á j a z y k e m , k u l t u r o u a t r a d i c í ) , a l e l i d , t e d y t a k o v á s k u p i n a , j e j í ž čl e n y s p o j u j e p r á vě t o , ž e b e z o h l e d u n a t y t o růz n í c í s e v l a s t n o s t i j s o u o bča n y j e d n o h o s t á t u . Če s k á r e p u b l i k a j a k o ú s t a v n í s t á t j e z a l o ž e n a n a p r i n c i p u s u v e r e n i t y l i d u , p o l i t i c k é m p l u r a l i s m u , v o l n é s o u těž i p o l i t i c k ý c h s t r a n , r e p r e z e n t a c e v z e š l é z v o l e b , p r i n c i p u děl b y m o c i a s o c i á l n í c h j i s t o t á c h . S těm i t o p r i n c i p y s e d á l e p o j í ú s t a v ně z a k o t v e n á z á s a d a
o c h r a n y m e n š i n a j e j i c h l e g i t i m n í c h z á j mů. K r o mě j e d n o t l i v ý c h m i n i s t e r s t e v j s o u d o m e n š i n o v é p o l i t i k y z a i n t e r e s o v á n y tři p o r a d n í o r g á n y v l á d y – R a d a v l á d y ČR p r o l i d s k á p r á v a , R a d a v l á d y p r o n á r o d n o s t n í m e n š i n y a R a d a v l á d y ČR p r o z á l e ž i t o s t i r o m s k é k o m u n i t y .
2 . M i g r a c e j a k o t é m a s o u č a s n o s t i
M i g r a c e j e j a k příči n o u , t a k i důs l e d k e m p r o s t o r o v ý c h z měn v o r g a n i z a c i s p o l ečn o s t i . V s o uča s n é d o bě l z e ří c i , ž e m i g r a c e z a s a h u j í c í E v r o p u j e z e j m é n a důs l e d k e m e k o n o m i c k é g l o b a l i z a c e a v á l ečn ý c h k o n f l i k tů. S o učá s t í s vět o v é h o m i g r ačn í h o p r o s t o r u j e d n e s i Če s k á r e p u b l i k a , k t e r á s e p o d l o u h ý c h l e t e c h i z o l a c e s t a l a s o učá s t í g l o b á l n í h o s vět a .
2 . 1 M i g r a c e o b e c ně
M i g r a c e ( z l a t i n s k é h o m i g r a t i o = pře s těh o v á n í ) n e b o t a k é m o b i l i t a p r o s t o r o v á j e p o h y b o s o b , s k u p i n n e b o vět š í c h c e l ků o b y v a t e l v g e o g r a f i c k é m a s o c i á l n í m p r o s t o r u s p o j e n ý s pře c h o d n o u n e b o t r v a l o u z měn o u m í s t a p o b y t u ( S o c i o l o g i c k ý s l o v n í k , 2 0 0 1 ) .
J i n a k l z e m i g r a c i d e f i n o v a t j a k o ča s o vě v í c e čí m é ně o h r a n iče n ý p r o c e s pře s u n u l i d í m e z i p r o s t o r y u rče n ý m i s t á t n í m i h r a n i c e m i . Pří s t u p k a ž d é s p o l eče n s k é s k u p i n y k n o vě pří c h o z í m n e b o k těm , k t eří o pří c h o d u s i l u j í , měl v d a l e k é h i s t o r i i i d n e s m n o h o s p o l ečn é h o , p r o t o ž e s p o l ečn o s t i s e v ž d y s n a ž i l y pří l i v c i z i n ců k o n t r o l o v a t . M i g r a c i j a k o s p o l eče n s k ý j e v l z e z k o u m a t v něk o l i k a r o v i n á c h i z růz n ý c h ú h lů p o h l e d u . Z á k l a d n í m h l e d i s k e m j e děl e n í n a m i g r a c i d o b r o v o l n o u a v y n u c e n o u , i k d y ž m n o h d y n e l z e m e z i těm i t o d věm a h l e d i s k a s t a n o v i t p e v n o u děl í c í
h r a n i c i , n e b oť v řa dě pří p a dů, z v l á š tě u p r a c o v n í m i g r a c e , s p l ý v á d o b r o v o l n á m i g r a c e s m i g r a c í v y n u c e n o u .
P o d p o j e m m i g r a c e d o b r o v o l n é můž e m e z ařa d i t z e j m é n a t y pří p a d y , k d y l i d é o p o u š těj í s v o j i v l a s t z a úče l e m s t u d i a , s j e d n o c e n í r o d i n y , z a měs t n á n í či z j i n ý c h dův o dů o s o b n í h o c h a r a k t e r u . V y n u c e n á m i g r a c e j e v y j á dře n í m s n a h y v y h n o u t s e p r o n á s l e d o v á n í , r e p r e s i , o z b r o j e n ý m k o n f l i k tům , pří r o d n í m či j i n ý m k a t a s t r o f á m n e b o j i n ý m s i t u a c í m , j e ž pře d s t a v u j í o h r o ž e n í ž i v o t a , s v o b o d y a ž i v o b y t í j e d n o t l i v c e .
M i g r a c i n e l z e u pří t k l a d y v o b l a s t i p o z n á v a c í c h p r o c e sů, k d y j e d i n e c p o z n á v á j i n é n á r o d n o s t i , učí s e r o z u mět j e j i c h j a z y k u , s n a ž í s e p o r o z u mět j e j i c h s p e c i f i kům a k u l t uře . T y t o o s o b y j s o u s a m o s t a t něj š í a j e j i c h t vůrčí p o t e n c i á l v z a h r a n ičí r o z h o d ně n e s t a g n u j e . M i g r a n t i s e n e u s t á l e učí z v l á d a t s t r e s v c i z í m p r o s tře d í , k d e ča s t o d o c h á z í k e k u l t u r n í m u š o k u , k t e r ý p a tří m e z i při r o z e n é r e a k c e . O b j e v u j e s e u l i d í p o b ý v a j í c í c h d e l š í d o b u v c i z í m p r o s tře d í . M i g r a n t i b ý v a j í v c i z í m p r o s tře d í n e j i s t í a d o c h á z í u n i c h k d e z o r i e n t a c i a a n o m i i , c o ž j e ča s t o d o p r o v á z e n o p s y c h o s o m a t i c k ý m i p o t í ž e m i , s t a v y p o d r á ž děn o s t i , z v ý š e n é ú n a v y a a p a t i e “ ( Š i š k o v á , T . , 1 9 9 8 , s . 3 4 ) .
2 . 2 M i g r a c e v Če s k é r e p u b l i c e
M i g r a c e p oče t n ý c h s k u p i n o b y v a t e l s t v a a v í c e či m é ně d e s t a b i l i z o v a n á e t n i c k á s i t u a c e j s o u p rův o d n í m i z n a k y s p o l eče n s k é h o a p o l i t i c k é h o v ý v o j e v E v r o pě k o l e m z l o m u d r u h é h o a tře t í h o t i s í c i l e t í . T e n t o v ý r a z n ý m i g r ačn í t r e n d m á s v é b e z p r o s tře d n í d o p a d y i v Če s k é r e p u b l i c e . Pří c h o d y p oče t n ý c h s k u p i n při s těh o v a l ců z v ý c h o d n í a j i h o v ý c h o d n í E v r o p y , z a s i j s k ý c h , a r a b s k ý c h a a f r i c k ý c h z e m í a o v š e m t a k é z něk t e r ý c h s t á tů z á p a d n í E v r o p y , s e v e r o a m e r i c k é h o a j i h o a m e r i c k é h o k o n t i n e n t u v y t v áře j í v Če s k é r e p u b l i c e n o v o u m e z i e t n i c k o u
k o n t a k t n í s i t u a c i . V z n i k á m e z i e t n i c k é k l i m a , k t e r é j e če s k é m u o b y v a t e l s t v u n e z n á m é a c i z í .
G e n e r a c e Če c hů l e t 1 9 5 0 – 1 9 9 0 v y růs t a l y s věd o m í m j e d n o z n ačn é e x i s t e n c e o bča n s k é s p o l ečn o s t i , v n í ž z a u j í m a j í a b s o l u t n í vět š i n u a v e k t e r é n á r o d n o s t í m e n š i n y a j i n o e t n i c k é s k u p i n y pře d s t a v u j í n e p o d s t a t n é p r o c e n t o o b y v a t e l s t v a .
Če s k á r e p u b l i k a v p o s l e d n í c h l e t e c h při j a l a a h o s t í p oče t n é s k u p i n y o b y v a t e l z j i h o v ý c h o d n í a v ý c h o d n í E v r o p y , a s i j s k é h o a a f r i c k é h o k o n t i n e n t u , a s t e j ně t a k s k u p i n y o bča nů něk t e r ý c h z e m í z á p a d n í E v r o p y a A m e r i k y . Něk t e r é z těc h t o při c h á z e j í s c í l e m t r v a l e ž í t v r e p u b l i c e , j i n é půs o b í pře c h o d ně a p r o d a l š í s e če s k é z e mě s t á v a j í z e měm i p růc h o z í m i . D o s a v a d n í z k u š e n o s t i Če s k é r e p u b l i k y z l e t 1 9 5 0 – 1 9 9 0 , a z e j m é n a d l o u h o d o b é z k u š e n o s t i s t á tů z á p a d n í E v r o p y , n e v y l uču j í o v š e m u d v o u p o s l e d ně z m í něn ý c h s k u p i n p o s t u p n o u z měn u v ý c h o z í h o s t a t u s u a j e j i c h ú s i l í o t r v a l ý p o b y t v Če s k é r e p u b l i c e .
P r o v š e c h n y n o vě pří c h o z í s k u p i n y c i z i n ců j e c h a r a k t e r i s t i c k ý c í l o v ý p o s t o j s o u ž i t í s če s k o u s p o l ečn o s t í . U z n á v a j í n e z b y t n o s t a l e s p oň čá s t ečně s e při z půs o b i t če s k é m u k u l t u r n í m u p r o s tře d í . S o uča s ně s e v š a k v Če s k é r e p u b l i c e u věd o měl e k o n s t i t u u j í j a k o s v é b y t n é e t n i c k é a k u l t u r n í s u b j e k t y . N a v í c s e s o u s třeďu j í d o měs t , z e j m é n a d o v e l k ý c h p rům y s l o v ý c h , s p r á v n í c h a o b c h o d n í c h c e n t e r , n e b o d o pří h r a n ičn í c h l o k a l i t . Z d e v š u d e s e z v ý r a zňu j í s v ý m i a k t i v i t a m i e k o n o m i c k ý m i , s p o l eče n s k ý m i i s v ý m ž i v o t n í m s t y l e m .
S o u ž i t í Če c hů s j i n o e t n i c k ý m i s k u p i n a m i , j e j i c h ž k u l t u r n í s y s t é m , h o d n o t y , a t a k é n a uče n é v z o r c e c h o v á n í a j e d n á n í j s o u a n a d á l e m a j í zůs t a t r o z d í l n é , o d l i š n é , s e s t á v á a k t u á l n í k a ž d o d e n n í s k u t ečn o s t í . N a t a k o v o u t o r e a l i t u s o u ž i t í b e z a k c e n t u pří s l i b u v y r o v n á n í a a s i m i l a c e s i če s k á v eře j n o s t t e p r v e p o s t u p ně z v y k á .
V n i třn í s p o l eče n s k é k l i m a Če s k é r e p u b l i k y z a s t i h u j e t e d y n a p r a h u tře t í h o t i s í c i l e t í i m p e r a t i v n í p r o b l é m : e m a n c i p a c e e t n i k , k t e r á s e v ČR e t a b l o v a l a v d r u h é p o l o v i ně 2 0 . s t o l e t í , a i n t e n z i v n í
p r o n i k á n í růz n o r o d ý c h a s o uča s ně r e l a t i v ně p oče t n ý c h s k u p i n c i z i n ců d o o bča n s k é s p o l ečn o s t i r e p u b l i k y . O b a t r e n d y j s o u v y s o c e ča s o v é . J e j i c h m a p o v á n í a a n a l ý z a j e o t á z k o u n e o d k l a d n o u – j a k z h l e d i s k a pře d c h á z e n í „ o s u d o v ý m “ n e d o r o z u měn í m , t a k z h l e d i s k a h l e d á n í o p t i m á l n í c h v a r i a n t p r o v y v á ž e n é s o u ž i t í .
E t n i c k é s k u p i n y / m e n š i n y i k o m u n i t y i m i g r a n tů v Če s k é r e p u b l i c e j s o u s l e d o v á n y v k o n t e x t u c h a r a k t e r i s t i k f o r m á l n í c h ( d e m o g r a f i c k ý c h , s o c i á l n í c h ) , s t r u k t u r á l n í c h ( s o h l e d e m n a c í l e a d o p a d y m i g r a c e ) a k o n t a k t n í c h ( s měr e m k če s k é i v ý c h o z í v l a s t n í s p o l ečn o s t i ) . Věd e c k é a n a l ý z y p o s l e d n í c h d e s e t i l e t p r á vě t y t o o t á z k y o p a k o v a ně ře š i l y , a t o j a k v e v z t a h u k r o m s k é m u a s l o v e n s k é m u o b y v a t e l s t v u , t a k v e v z t a h u k i m i g r ačn í m s k u p i n á m – pře d e v š í m k e k o m u n i t á m v i e t n a m s k é , r u s k é , u k r a j i n s k é , a l b á n s k é , a t a k é k če s k ý m r e e m i g r a n tům z U k r a j i n y a K a z a c h s t á n u ( B i t t n e r o v á , D . , 2 0 0 5 ) .
S p o l eče n s k é a e k o n o m i c k é z měn y p o r o c e 1 9 8 9 v z e m í c h s tře d n í a v ý c h o d n í E v r o p y z n a m e n a l y z měn u v pří l i v u c i z i n ců n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y . Důs l e d k y l e p š í c í s e e k o n o m i c k é s i t u a c e a v i z e ČR j a k o ž t o čl e n s k é h o s t á t u E U při d á v á n a š í z e m i n a a t r a k t i v i tě i z p o h l e d u l i d í m i g r u j í c í c h a h l e d a j í c í c h ú t oči š tě v d e m o k r a t i c k é m s y s t é m u ( K o n ečn á , 2 0 0 3 , s . 1 9 ) .
2 . 3 N e l e g á l n í m i g r a c e
Če s k á r e p u b l i k a s e j a k o t é mě ř v š e c h n y s t á t y s vět a p o t ý k á s p r o b l é m e m n e l e g á l n í m i g r a c e , k t e r o u s e r o z u m í n e l e g á l n í v s t u p o s o b pře s s t á t n í h r a n i c e n a ú z e m í d a n é h o s t á t u z růz n ý c h dův o dů, n e d o v o l e n ý z půs o b o p u š těn í s t á t u a n e l e g á l n í p o b y t n a ú z e m í . P očt y n e l e g á l n í c h m i g r a n tů p o b ý v a j í c í c h n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y n e n í m o ž n é pře s ně z j i s t i t , e x i s t u j í p o u z e o d h a d y , k t e r é s e ča s t o v ý r a z ně l i š í . Pře d p o k l á d á s e v š a k , ž e v Če s k é r e p u b l i c e p o b ý v á n e l e g á l ně řá d o vě t i s í c e a ž d e s e t i t i s í c e c i z i n ců. N e l e g á l n í p o b y t j e
ča s t o k o m b i n o v á n s d a l š í m p o r u š o v á n í m o b e c ně z á v a z n ý c h p r á v n í c h pře d p i sů, z e j m é n a p a k v o b l a s t i z a měs t n a n o s t i .
2 . 4 P r a c o v n í ( e k o n o m i c k á ) m i g r a c e
P r a c o v n í m i g r a c e z v ý c h o d n í E v r o p y s měr e m n a z á p a d j e j e d n í m z důs l e d ků p o l i t i c k ý c h , e k o n o m i c k ý c h a s o c i á l n í c h z měn , k n i m ž d o š l o v e s tře d n í a v ý c h o d n í E v r o pě v 9 0 . l e t e c h 2 0 . s t o l e t í . Z á s a d ně s e t a k é z měn i l c h a r a k t e r p r a c o v n í c h m i g r a c í – z a t í m c o d o r o k u 1 9 9 0 b y l i c i z i n c i v Če s k é r e p u b l i c e z a měs t n á v á n i t é mě ř v ý l učně v r á m c i m e z i v l á d n í c h o b c h o d n í c h k o n t r a k tů, o d r o k u 1 9 9 1 pře v a ž u j í i n d i v i d u á l n í p r a c o v n í s m l o u v y .
C i z i n c i , k t eří n e j s o u o bča n y E v r o p s k é u n i e , m o h o u b ý t při j a t i d o z a měs t n á n í a z a měs t n á v á n i j e n t e h d y , m a j í - l i p l a t n é p o v o l e n í k z a měs t n á n í v y d a n é pří s l u š n ý m úřa d e m p r á c e a p l a t n é p o v o l e n í k p o b y t u n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y .
O bča n é z e m í E v r o p s k é u n i e n e m u s í o d 0 1 . 0 5 . 2 0 0 4 z í s k á v a t p o v o l e n í úřa d u p r á c e k z a měs t n á v á n í c i z i n ců, j s o u n a p r a c o v n í c h úřa d e c h v e d e n i v e v i d e n c i p o m o c í t z v . i n f o r m ačn í c h k a r e t .
Pře v a ž u j í m i g r a n t i z v ý c h o d o e v r o p s k ý c h z e m í , m e z i n i m i ž t v oří n e j v y š š í p r o c e n t o m u ž i v p r o d u k t i v n í m věk u z a s t á v a j í c í děl n i c k é p r o f e s e . N e j vět š í p očt y l e g á l ně z a měs t n á v a n ý c h při c h á z e j í t r a d ičně z e S l o v e n s k a , U k r a j i n y a P o l s k a .
2 . 5 Příči n y m i g r a c e
Pře v a ž u j í c í příči n y m i g r a c e l z e v s o uča s n é m s větě s p a třo v a t z e j m é n a v r o z d í l e c h v b o h a t s t v í m e z i j e d n o t l i v ý m i s vět a d í l y , v s í l e e k o n o m i k j e d n o t l i v ý c h z e m í , ú r o v n i e k o n o m i c k é h o r o z v o j e a v ž i v o t n í ú r o v n i j e j i c h o b y v a t e l . Při s l e d o v á n i m i g r a c e n e l z e m í t n a zře t e l i j e n j e v y m i g r a c i v y v o l á v a j í c í , a l e i f a k t o r y m i g r a c i u m o žňu j í c í n e b o j i n a p o m á h a j í c í , j a k o n a př. z l e p š u j í c í s e d o p r a v n í
p r o p o j e n o s t m e z i s vět a d í l y i j e d n o t l i v ý m i s t á t y , o d s t r aňo v á n í b a r i é r v o l n é h o p o h y b u o s o b m e z i s t á t y a p o d . S vět t e d y b y l , j e , i v b l í z k é b u d o u c n o s t i b u d e k o n f r o n t o v á n s p o z i t i v n í m i i n e g a t i v n í m i f a k t o r y v y věr a j í c í m i z m e z i n á r o d n í m i g r a c e , j e ž b e z e s p o r u pře d s t a v u j e j e d n u z g l o b á l n í c h v ý z e v l i d s t v a .
J e zře j m é , ž e n a s o uča s n o u d y n a m i k u m e z i n á r o d n í m i g r a c e j e tře b a r e a g o v a t s n a h o u v y u ž í t c o n e j l é p e j e j í p o t e n c i á l a z á r o v eň m i n i m a l i z o v a t j e j í n e g a t i v a . J e d n í m z e z půs o bů, j a k e f e k t i v ně o m e z o v a t o b t í ž ně z a s t a v i t e l n o u n e l e g á l n í m i g r a c i , j e k o n t r o l o v a t a ří d i t j e j í k r o k y p o m o c í p r o g r a mů m i g r a c e l e g á l n í .
3 . I n t e g r a c e
Z š i r š í h o p o h l e d u l z e i n t e g r a c i d e f i n o v a t j a k o „ včl e něn í j e d n o t l i v c e n e b o s k u p i n y d o n o v é h o p r o s tře d í n e b o n o v ý c h p o měrů, a t o b e z p r o měn y v l a s t n í i d e n t i t y n e b o z t r á t y s p e c i f ičn o s t i “ ( Š i š k o v á , T . , 1 9 9 8 , s . 1 9 8 ) . P o d o b ně l z e i n t e g r a c i c h á p a t i j a k o
„ z ačl e něn í j e d n o t l i v c e d o s k u p i n y a j e h o a k c e p t o v á n í o s t a t n í m i čl e n y “ ( S o c i o l o g i c k ý s l o v n í k , 2 0 0 1 ) .
T e o r i e i n t e g r a c e ( při s těh o v a l ců, m e n š i n ) v y c h á z í z i d e o l o g i c k ý c h , s o c i o l o g i c k ý c h a p o l i t o l o g i c k ý c h d i s k u s í 6 0 . a 7 0 . l e t m i n u l é h o s t o l e t í . J a k j i ž v y p l ý v á z j e j í h o n á z v u , j e p o s t a v e n a n a o d m í t n u t í s e g r e g a c e a v y l o uče n í . P o d s t a t o u j s o u i d e á l y s v o b o d y r o v n o s t i a s o l i d a r i t y .
O b e c ně s e u v á d í , ž e v ý r a z něj š í v ý s l e d k y p r o c e s u i n t e g r a c e ( d o s a ž e n í s t r u k t u r á l n í i n t e g r a c e ) s e d o s t a v u j í a ž v e d r u h é , s p í š e p a k v e tře t í g e n e r a c i při s těh o v a l ců. S o uča s ně v š a k d n e s m n o h d y d o c h á z í p r á vě v t o m t o o b d o b í t a k é k n á v r a t u k e k oře nům v l a s t n í k u l t u r y , k h l e d á n í v l a s t n í i d e n t i t y v o pět n é m při b l í ž e n í s i v l a s t n í k u l t u r y ( Š i š k o v á , 2 0 0 1 ) .
Z p o h l e d u p očá t ečn í a s tře d n í f á z e s p o k o j e n o s t i m i g r a n t a s i m i g r a c í v z á v i s l o s t i n a ča s e s e u v á d í kři v k a t v a r u „ J “ , k t e r á m á p r a v děp o d o b ně o b e c něj š í p l a t n o s t . P o k r a t š í d o bě p o pří c h o d u k l e s á e u f o r i e z p o b y t u , v n á s l e d u j í c í c h l e t e c h s p o k o j e n o s t s t r mě n a růs t á ( Š i š k o v á , 2 0 0 1 ) .
M o ž n o s t i a z půs o b y i n t e g r a c e v y c h á z e n í j a k z h i s t o r i e k a ž d é h o s t á t u , t a k i z n o r m a t i v n í c h pře d p o k l a dů o s o c i á l n í m u s k u p e n í . Z půs o b i n t e g r a c e o v l i vňu j e i h i s t o r i e n á r o d a ; můž e s e j e d n a t o j e h o t r a d i c e , s e b e d e f i n i c e , m i g r ačn í z k u š e n o s t i n e b o s o uča s n é p o l i t i c k é s mě řo v á n í , či čl e n s t v í v n a d n á r o d n í c h c e l c í c h . N e l z e o p o m e n o u t a n i v l i v v n i třn í c h r e f o r e m s t á t u . Růz n é f o r m y i n t e g r a c e z n a m e n a j í u p l a tňo v á n í růz n ý c h p o l i t i k a n á s t r o jů, k t e r é s e t ý k a j í b uď c e l é s p o l ečn o s t i n e b o p o u z e m i g r a n tů. N á s t r o j e i n t e g r a c e i m i g r a n tů j s o u o d z půs o b u n á r o d n í i n t e g r a c e o d v o z e n é a v j e h o r á m c i i h o d n o c e n é - n a pří k l a d a s i m i l ačn í n e b o s e g r e g ačn í n á s t r o j e n e m u s e j í b ý t p o v a ž o v á n y z a d e z i n t e g r ačn í , p o k u d t y t o n á s t r o j e o d p o v í d a j í i d e j í m z á s a d n í m p r o pře d s t a v u o v n i třn í s o u d r ž n o s t i a p o d o bě při j í m a j í c í c h s p o l ečn o s t í .
3 . 1 R o z děl e n í i n t e g r a c e
P o d l e T o l l a r o v é ( 2 0 0 6 ) z půs o b i n t e g r a c e a pří s t u p k i m i g r a n tům v y c h á z í j a k z h i s t o r i e k a ž d é h o s t á t u , t a k z j i ž
z m í něn ý c h n o r m a t i v n í c h pře d p o k l a dů o s o c i á l n í m řá d u . J e o v l i v něn t r a d i c í , n á r o d n í s e b e d e f i n i c í , m i g r ačn í z k u š e n o s t í s t á tů n e b o j e j i c h s o uča s n ý m p o l i t i c k ý m s mě řo v á n í m , čl e n s t v í m v n a d n á r o d n í c h c e l c í c h n e b o s mě řo v á n í m v n i třn í c h r e f o r e m . Růz n é z půs o b y i n t e g r a c e z n a m e n a j í u p l a tňo v á n í růz n ý c h p o l i t i k a n á s t r o jů, k t e r é j s o u u rče n y p r o c e l o u s p o l ečn o s t n e b o p o u z e p r o m i g r a n t y . N á s t r o j e i n t e g r a c e i m i g r a n tů j s o u o d z půs o b u n á r o d n í i n t e g r a c e o d v o z e n é a v j e h o r á m c i i h o d n o c e n é - n a pří k l a d a s i m i l ačn í n e b o s e g r e g ačn í n á s t r o j e n e m u s e j í b ý t p o v a ž o v á n y z a d e z i n t e g r ačn í ,
p o k u d t y t o n á s t r o j e o d p o v í d a j í i d e j í m z á s a d n í m p r o pře d s t a v u o v n i třn í s o u d r ž n o s t i a p o d o bě při j í m a j í c í c h s p o l ečn o s t í .
I n t e g r a c e s e při r o z e ně d o t ý k á o t á z e k b i o l o g i c k ý c h , p s y c h o l o g i c k ý c h , m o r á l n í c h , p o l i t i c k ý c h , p r á v n í c h , k u l t u r n í c h a g e o g r a f i c k ý c h . D v a pří k l a d y j a k o i l u s t r a c e „ i n t e g r ačn í h o c h o v á n í s u b j e k tů“ n a m i k r o ( j e d i n c i ) - a m a k r o - ( s t á t ) ú r o v n i .
N a z á k l a dě k o m b i n a c e m o ž n ý c h a l t e r n a t i v v r á m c i a k u l t u r ačn í t e o r i e l z e r o z l i š o v a t z d a :
i m i g r a n t u d r ž u j e v z t a h y s o s t a t n í m i e t n i c k ý m i s k u p i n a m i , n e b o n i k o l i
s o uča s ně s i z a c h o v á v á s v o u k u l t u r n í i d e n t i t u či n i k o l i
P o t o m l z e d e f i n o v a t 4 t y p y s o u ž i t í : 1 . i n t e g r a c e ( a - a n o , b – a n o ) 2 . a s i m i l a c e ( a – a n o , b – n e ) 3 . s e p a r a c e ( a – n e , b – a n o ) 4 . m a r g i n a l i z a c e ( a – n e , b – n e )
P o d l e s o c i o l o g i c k é h o s l o v n í k u ( J a n d o u r e k , 2 0 0 1 ) s e m a r g i n a l i z a c í r o z u m í o d s o u v á n í j e d i n ců, s k u p i n , s o c i á l n í c h v r s t e v n e b o s p o l ečn o s t í d o s i t u a c e b y t í n a o k r a j i , d o m é ně v ý z n a m n é h o p o s t a v e n í .
N a m a k r o ú r o v n i s e d n e s v e s větě p r o s a z u j í 3 z á k l a d n í m o d e l y i m i g r ačn í p o l i t i k y :
1 . d i s k r i m i n ačn í m o d e l
• z a l o ž e n n a d oča s n é m a n á v r a t n é m p o b y t u c i z i n ců
• i m i g r a n t i z ačl e něn i d o u rči t é s p o l eče n s k é s f é r y ( n a př. t r h p r á c e ) , a l e b e z m o ž n o s t i v s t o u p i t d o o s t a t n í c h o b l a s t í ( n a př. d o s y s t é m u s o c . p éče ,
n e m o h o u z í s k a t o bča n s t v í , úča s t n i t s e v o l e b a p o d . )
• p r á v n í m e c h a n i s m y a p r a x e půs o b í v e s měr u o d r a z e n í a z n e m o ž něn í pří s t u p u c i z i n cům d o m n o h ý c h s f é r ž i v o t a - ) j e j i c h s o c i o e k o n o m i c k é z n e v ý h o d něn í
• n a př. Něm e c k o , Š v ý c a r s k o , R a k o u s k o 2 . a s i m i l ačn í m o d e l
• s t o j í n a j e d n o s t r a n n é , r y c h l é a j e d n o d u c h é a d a p t a c i i m i g r a n t a d o n o v é s p o l ečn o s t i
• oče k á v á s e , ž e z a r y c h l é u m o ž něn í z í s k á n í o bča n s t v í , p r á v a p o v i n n o s t í m a j o r i t n í p o p u l a c e i m i g r a n t z a p l a t í z t r á t o u s v é h o m a t eřs k é h o j a z y k a , s p e c i f i c k ý c h k u l t u r n í c h a s o c i á l n í c h r y sů - ) r y c h l á a s i m i l a c e d o m a j o r i t n í s p o l ečn o s t i
• n a př. F r a n c i e
3 . m u l t i k u l t u r n í ( p l u r a l i t n í ) m o d e l
• p o d p o r u j e o d l i š n o s t m i n o r i t y o d m a j o r i t n í p o p u l a c e
• i m i g r a n tům j s o u d á n a s t e j n á p r á v a v e v š e c h s p o l eče n s k ý c h s f é r á c h , n e oče k á v á s e , ž e s e v z d a j í s v ý c h s p e c i f i k
• n a př. K a n a d a , A u s t r á l i e , Š v é d s k o , N i z o z e m s k o a U S A
D o u rči t é m í r y – v ý š e u v e d e n é „či s t é “ t y p y s e d n e s v r e a l i tě p r a k t i c k y n e v y s k y t u j í . Vět š i n a z e m í s e s i c e k l o n í k j e d n o m u m o d e l u , ča s t o v š a k a p l i k u j e t é ž něk t e r é a s p e k t y t y p i c k é p r o m o d e l y o s t a t n í .
T a k é ČR s e p o t ý k á a b u d e p o t ý k a t s e s v o u m i g r a c í a a d a p t a c í i m i g r a n tů. I pře s s p e c i f ičn o s t n e d á v n é h o v ý v o j e v o b d o b í k o m u n i s m u a n á s l e d n é z j e v n é h a n d i c a p y ( i n d i v i d u á l n í a i n s t i t u c i o n á l n í n e z k u š e n o s t s i m i g r a c í , o d t r ž e n o s t í o d v ý z k u m u
m e z i n á r o d n í m i g r a c e , n e f u n g u j í c í t r h s b y t y a d o m y a t d . ) l z e , t a k é s o h l e d e m n a p r o b í h a j í c í t r a n s f o r m ačn í a i n t e g r ačn í p r o c e s y , s v y s o k o u p r a v děp o d o b n o s t í oče k á v a t , ž e t r e n d y n a d a n é m p o l i b u d o u m n o h d y k o p í r o v a t r e a l i t u z n á m o u z j i n ý c h r e g i o nů s vět a .
3 . 2 A s i m i l a c e
S p o j m e m i n t e g r a c e s o u v i s í i p o j e m a s i m i l a c e . A s i m i l a c e j e ú p l n é při z půs o b e n í s e j e d i n c e n e b o s k u p i n y , ať j i ž pře s í d l e n ců n e b o n á r o d n o s t í m e n š i n y , k t e r é v e d e k e z t r á tě pův o d n í e t n i c k é i d e n t i t y ; d o c h á z í p a k k n a p r o s t é m u s p l y n u t í s m a j o r i t n í s p o l ečn o s t í . K a s i m i l a c i d o c h á z í b uď při r o z e n o u c e s t o u , b e z n á t l a k u , n e jča s těj i v p r o s tře n í s l a b é k o n c e n t r a c e pří s l u š n í ků d a n é h o e t n i k a , z n á m e v š a k i a s i m i l a c i n u c e n o u , n e d o b r o v o l n o u , o r g a n i z o v a n o u m o c e n s k ý m a p a r á t e m ( Š i š k o v á , T . , 1 9 9 8 , s . 1 9 7 )
A s i m i l a c í l z e c h á p a t i j a k o z t r á t u k u l t u r n í c h a s o c i á l n í c h h o d n o t m e n š i n y , k t e r é j i o d l i š u j í o d vět š i n y a s p l y n u t í - r o z p u š těn í s e v e vět š i n o v é s p o l ečn o s t i .
D i s k u s e o a s i m i l a c i p r o b í h a j í v z e m í c h s a k t u á l n í p r o b l e m a t i k o u při s těh o v a l e c k ý c h m e n š i n . V U S A d o m i n o v a l y d v a pří s t u p y . P r v n í p r o s e b e p o u ž í v a l o z n ače n í m e l t i n g p o t ( t a v í c í k o t l í k ) a j e h o c í l e m b y l o p r o m í s e n í růz n ý c h n á r o d n o s t í a k u l t u r v e d o u c í k v y t v oře n í n o v é c i v i l i z a c e . D r u h o u m o ž n o s t í j e
„ a m e r i k a n i z a c e “ , p o k l á d a j í c í a m e r i c k o u k u l t u r u z a p r o d u k t a n g l o s a s k é h o k u l t u r n í h o v z o r c e ; při s těh o v a l c i s e měl i v z d á t s v ý c h s p e c i f i c k ý c h r y sů v e p r o s pěc h t é t o d o m i n a n t n í a m e r i c k é s k u p i n y . Tře t í pří s t u p , o z n ačo v a n ý o b r a z ně j a k o „ s a l á t o v á m í s a “ , m l u v í o j e d n o tě v růz n o s t i . P r o b l é m z ačl e něn í s e v š a k n e m u s í t ý k a t p o u z e při s těh o v a l ců, a l e t a k é s k u p i n ž i j í c í c h s i c e u v n i tř vět š i n y j i ž v e l m i d l o u h o , j e ž v š a k m a j í v e l m i o d l i š n é r y s y .
K d y ž r a k o u s k ý p o l i t o l o g R a i n e r B a u b ö c k ( B a r š a , 2 0 0 3 ) k r i t i z o v a l a s i m i l a c i o n i s m u , t a k r o z l i š i l tři j e h o „ z v r á c e n é e f e k t y “ :
P r v n í m b y l v z n i k , p o s i l o v á n í e t n i c k é h o věd o m í a p o tře b a s e v y m e z o v a t u s k u p i n , k t e r é j s o u v y s t a v e n y a s i m i l a c i o n i s m u .
D r u h ý m b y l a z měn a v n í m á n í s k u p i n vět š i n o v o u p o p u l a c í d o h i e r a r c h i c k é s e g r e g a c e , k d y n e a s i m i l o v a n í j e d i n c i b y l i c h á p á n i j a k o k u l t u r ně n i ž š í .
Tře t í m b y l e f e k t p o h y b l i v ý c h c í lů a s i m i l ačn í p o l i t i k y - k r i t é r i a při j a t e l n o s t i , s t a n o v o v a n é vět š i n o u , m o h o u b ý t k d y k o l i v měněn y , t a k a b y s e s t a l y p r o i m i g r a n t y n e d o s a ž i t e l n é .
3 . 3 Z á s a d y k o n c e p c e i n t e g r a c e c i z i n ců n a ú z e m í ČR1
Če s k á r e p u b l i k a f o r m u l o v a l a p o l i t i c k ý d o k u m e n t Z á s a d y k o n c e p c e i n t e g r a c e c i z i n ců n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y , k t e r ý j e pří l o h o u U s n e s e n í v l á d y čí s l o 6 8 9 z e 7 . 7 . 1 9 9 9 . V Z á s a d á c h j e o b e c ně f o r m u l o v á n a p o l i t i k a v l á d y ČR vů či l e g á l ně a d l o u h o d o bě u s a z e n ý m c i z i n cům , t e d y c i z i n cům p o b ý v a j í c í m n a ú z e m í ČR d é l e n e ž j e d e n r o k n e b o o s o b á m s t r v a l ý m p o b y t e m .
T a t o p o l i t i k a m á s mě řo v a t k z a j i š těn í o c h r a n y a pří s t u p u c i z i n ců k z á k l a d n í m l i d s k ý m p r á vům a s v o b o d á m ( Z á s a d a č. 4 ) a m á b ý t c h a r a k t e r i z o v a n á p o z i t i v n í m pří s t u p e m a pře v z e t í m o d p o věd n o s t i s t á t u z a v y t v áře n í p o d m í n e k , k t e r é u m o ž n í s p r a v e d l i v o u úča s t c i z i n ců n a ž i v o tě s p o l ečn o s t i ( Z á s a d a č. 6 ) . S a m o t n á i n t e g r a c e i m i g r a n tů j e v Z á s a dě č. 5 f o r m u l o v á n a j a k o :
• p r o c e s p o s t u p n é h o z ačl eňo v á n í i m i g r a n tů d o s t r u k t u r a v a z e b s p o l ečn o s t i d o m á c í h o o b y v a t e l s t v a .
• I n t e g r a c e i m i g r a n tů j e k o m p l e x n í m j e v e m , k t e r ý m á s v é p o d m í n k y a p o l i t i c k é , p r á v n í , e k o n o m i c k é , s o c i á l n í , k u l t u r n í , p s y c h o l o g i c k é a n á b o ž e n s k é a s p e k t y .
1 http://www.biograf.org/clanky/clanek.php?clanek=v3902
3 . 4 C i z i n c i h l e d a j í c í v ČR o c h r a n u pře d p r o n á s l e d o v á n í m2
S p e c i f i c k o u k a t e g o r i í c i z i n ců p o b ý v a j í c í c h n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y j s o u c i z i n c i h l e d a j í c í o c h r a n u pře d p r o n á s l e d o v á n í m v z e m i s v é h o s t á t n í h o o bča n s t v í n e b o p o s l e d n í h o t r v a l é h o b y d l i š tě, j d e - l i o o s o b y b e z s t á t n í h o o bča n s t v í ( n e b o l i „ z e mě pův o d u “ ) , n e b o c i z i n c i t u t o o c h r a n u j i ž p o ž í v a j í c í , t j . ž a d a t e l é o u děl e n í a z y l u n e b o a z y l a n t i . Úče l e m a z y l u j a k o f o r m y m e z i n á r o d ně p r á v n í o c h r a n y j e p o s k y t n o u t o c h r a n u c i z i n cům p r o n á s l e d o v a n ý m v z e m i j e j i c h pův o d u z a u p l a tňo v á n í p o l i t i c k ý c h p r á v a s v o b o d n e b o m a j í c í v z e m i j e j i c h pův o d u o dův o d něn ý s t r a c h z p r o n á s l e d o v á n í z dův o d u r a s y , n á b o ž e n s t v í , n á r o d n o s t i , pří s l u š n o s t i k u rči t é s o c i á l n í s k u p i ně či p r o z a s t á v á n í u rči t ý c h p o l i t i c k ý c h n á z o rů. O t o m , z d a c i z i n c i ž á d a j í c í m u v Če s k é r e p u b l i c e o u děl e n í a z y l u v k o n k r é t n í m pří p a dě t a t o o c h r a n a n á l e ž í , r o z h o d u j e M i n i s t e r s t v o v n i t r a ( O d b o r a z y l o v é a m i g r ačn í p o l i t i k y ) v r á m c i t z v . a z y l o v é h o ří z e n í . A z y l a n t e m j e p a k c i z i n e c , k t e r é m u b y l a z y l u děl e n , a t o p o d o b u p l a t n o s t i r o z h o d n u t í o u děl e n í a z y l u . P r á v n í r á m e c p r o u děl o v á n í a z y l u a p r o ří z e n í , v r á m c i něh o ž s e o vě řu j e e x i s t e n c e a z y l o vě r e l e v a n t n í c h dův o dů, t v oří z á k o n o a z y l u v p l a t n é m z něn í ( z á k o n č. 3 2 5 / 1 9 9 9 S b . , o a z y l u a o z měně z á k o n a č. 2 8 3 / 1 9 9 1 S b . , o P o l i c i i Če s k é r e p u b l i k y , v e z něn í p o z děj š í c h pře d p i sů) . T e n t o z á k o n v y c h á z í z e v r o p s k ý c h a m e z i n á r o d n í c h d o k u m e n tů p r o Če s k o u r e p u b l i k u v t é t o o b l a s t i z á v a z n ý c h , z e j m é n a p a k z Ú m l u v y o p r á v n í m p o s t a v e n í u p r c h l í ků z r o k u 1 9 5 1 a n a n i n a v a z u j í c í h o P r o t o k o l u z r o k u 1 9 6 7 .
3 . 5 Ž a d a t e l é o a z y l a a z y l a n t i v Če s k é r e p u b l i c e
V l e t e c h 1 9 9 0 – 1 9 9 1 n e jča s těj i ž á d a l i o a z y l v Če s k é r e p u b l i c e o bča n é R u m u n s k a a B u l h a r s k a , v r o c e 1 9 9 2 o bča n é
2 http://www.mvcr.cz/casopisy/policista/2006/04/manual.html
A r m é n i e a V i e t n a m u , v l e t e c h 1 9 9 3 - 1 9 9 4 o bča n é B u l h a r s k a a A r m é n i e . V r o c e 2 0 0 4 n e jča s těj i ž á d a l i o a z y l o bča n é R u s k a ( 3 1 % v š e c h ž a d a t e lů; j e d n á s e vět š i n o u o Čeče n c e ) , U k r a j i n y ( 2 8 % ) , V i e t n a m u ( 7 % ) , Čí n y ( 6 % ) a Běl o r u s k a ( 4 % ) .
O f i c i á l n í s t a t i s t i k y O d b o r u a z y l o v é a m i g r ačn í p o l i t i k y M i n i s t e r s t v a v n i t r a Če s k é r e p u b l i k y u v á děj í , ž e k 3 1 . 1 0 . 2 0 0 4 b y l a z y l u děl e n 2 5 3 9 l i d e m z e 6 4 z e m í s vět a . N e j v í c e a z y l a n tů p o c h á z e l o z těc h t o z e m í :
• R u m u n s k o ( 4 7 4 )
• A f g h á n i s t á n ( 2 7 0 )
• R u s k o ( 2 1 0 ; j e d n á s e pře d e v š í m o u p r c h l í k y z Čeče n s k a )
• b ý v a l ý S o vět s k ý s v a z ( 1 7 5 )
• A r m é n i e ( 1 6 7 )
• V i e t n a m ( 1 6 3 )
• Běl o r u s k o ( 1 4 5 )
• I r á k ( 1 0 3 )
• U k r a j i n a ( 7 5 )
• B u l h a r s k o ( 7 3 )
P r o c i z i n c e p r c h a j í c í z e z e m í , k d e j s o u o h r o ž e n i z dův o dů o z b r o j e n ý c h k o n f l i k tů, ž i v e l n í c h p o h r o m či p o r u š o v á n í l i d s k ý c h p r á v , můž e b ý t r o z h o d n u t í m R a d y E U v y h l á š e n a t z v . d oča s n á o c h r a n a ( z á k o n č. 2 2 1 / 2 0 0 3 S b . , o d oča s n é o c h r a ně c i z i n ců) .
3 . 6 P oče t c i z i n ců s p o v o l e n ý m d l o u h o d o b ý m n e b o t r v a l ý m p o b y t e m n a ú z e m í ČR v r o c e 2 0 0 73
P o d p o j m e m d l o u h o d o b ý p o b y t j s o u d o t é t o k a t e g o r i e z a h r n o v á n y o s o b y , p o b ý v a j í c í n a ú z e m í n a z á k l a dě v í z a k p o b y t u n a d 9 0 d nů, n a z á k l a dě p o v o l e n í k d l o u h o d o b é m u p o b y t u a o s o b y , j i m ž b y l o v y d á n o p o t v r z e n í o pře c h o d n é m p o b y t u ( o bča n E U ,
3 http://www.mvcr.cz/statistiky/migrace/cpp2007.html
r o d i n n ý pří s l u š n í k o bča n a E U , k t e r ý j e o bča n e m E U ) , r e s p e k t i v e p o v o l e n í k pře c h o d n é m u p o b y t u ( r o d i n n ý pří s l u š n í k o bča n a E U k t e r ý n e n í o bča n e m E U ) .
P o d p o j m e m t r v a l ý p o b y t j s o u d o t é t o k a t e g o r i e z a h r n o v á n y o s o b y s p o v o l e n í m k t r v a l é m u p o b y t u ( tře t í z e mě) a o s o b y s p o v o l e n í m k t r v a l é m u p o b y t u ( o bča n E U n e b o j e j i c h r o d i n n ý pří s l u š n í k ) .
P oče t c i z i n ců s p o v o l e n ý m d l o u h o d o b ý m n e b o t r v a l ý m p o b y t e m k 2 8 . 0 2 . 2 0 0 7 p o d l e k r a j e4.
T a b u l k a č. 1
Druh pobytu Kraj
Dlouhodobý Trvalý Celkem
Jihočeský 6148 6831 12979
Jihomoravský 11875 16816 28691
Karlovarský 11604 5386 16990
Královéhradecký 5823 7819 13642
Liberecký 6806 6854 13660
Moravskoslezský 11739 9317 21056
Olomoucký 4866 3958 8824
Pardubický 3410 4619 8029
Plzeňský 7866 8298 16164
Praha 35298 72635 107933
Středočeský 16688 27669 44357
Ústecký 14019 13360 27379
Vysočina 2695 4561 7256
Zlínský 3899 2876 6775
CELKEM 142736 190999 333735
4 http://www.mvcr.cz/statistiky/migrace/2007/0228_kraj.pdf
C i z i n c i s p o v o l e n ý m d l o u h o d o b ý m a t r v a l ý m p o b y t e m n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y k 3 1 . 1 2 . 2 0 0 6 p o d l e s t á t n í pří s l u š n o s t i a p o h l a v í ( V y b r a n é s t á t n í pří s l u š n o s t i , k d y c e l k o v ý s o uče t j e v y š š í j a k 2 0 0 05) .
T a b u l k a č. 2
Druh pobytu Státní příslušnost
Trvalý Dlouhodobý Celkem
Bělorusko 1521 1690 3211
Bulharsko 2781 1854 4635
Čína 2223 1930 4153
Chorvatsko 1686 539 2225
Itálie 1129 882 2011
Kazachstán 1582 797 2379
Moldavsko 1227 4971 6198
Mongolsko 776 2504 3280
Německo 4220 5889 10109
Polsko 11320 7574 18894
Rakousko 1196 1826 3022
Rumunsko 2036 780 2816
Rusko 8896 9666 18562
Slovensko 22472 35912 58384
Spojené království 1088 1783 2871
Spojené státy 2275 1937 4212
Svazová rep. Jugoslávie 1755 455 2210
Ukrajina 25408 77186 102594
Vietnam 30538 10241 40779
J a k v y p l ý v á z t a b u l e k č. 1 a 2 , t a k m e z i n e j p oče t něj š í s k u p i n y c i z i n ců i n t e g r u j í c í c h s e n a n a š e m ú z e m í p a tří s t á t n í pří s l u š n í c i V i e t n a m u . C o s e t ý k á c i z i n ců s p o v o l e n ý m t r v a l ý m p o b y t e m , t a k p a tří d o k o n c e d o s k u p i n y n e j p oče t něj š í . T r v a l ý p o b y t l z e o z n ači t z a n e j v ý h o d něj š í p o b y t o v ý s t a t u s , k t e r ý můž e c i z i n e c n a ú z e m í Če s k é r e p u b l i k y z í s k a t . V í c e u ž l z e z í s k a t j e n s t á t n í o bča n s t v í . N e j e n p r o t o , ž e V i e t n a m c i s p o v o l e n ý m t r v a l ý m p o b y t e m t v oří
5 http://www.mvcr.cz/statistiky/migrace/2006/1206celkem.pdf
n e j p oče t něj š í s k u p i n u , a l e t a k é p r o j e j i c h „ o d l i š n o s t “ ( k u l t u r a , v y s t u p o v á n í , c h o v á n í , z v y k y . . . ) .
4 . Ž i v o t n í s i t u a c e V i e t n a m c ů v Č e s k é r e p u b l i c e
4 . 1 Ž i v o t n í s i t u a c e
K o n c e p t ž i v o t n í s i t u a c e , k t e r ý j e ú z c e p r o p o j e n s p o j m e m s o c i á l n í h o f u n g o v á n í , j e k l íčo v ý p r o p o c h o p e n í pře d mět u i n t e r v e n c e s o c i á l n í p r á c e a z á r o v eň p r o v y m e z e n í pře d mět u m é p r á c e . P o j e m s o c i á l n í f u n g o v á n í v ý z n a m ně r o z p r a c o v a l a B a r t l e t t o v á j a k o i n t e r a k c i p r o b í h a j í c í m e z i p o ž a d a v k y p r o s tře d í a l i d m i :
„ Z v l á d á n í s e t ý k á l i d s k é h o ú s i l í ře š i t s i t u a c e , k t e r é m o h o u b ý t v n í m á n y j a k o s o c i á l n í ú k o l y , ž i v o t n í s i t u a c e n e b o p r o b l é m y ž i v o t a . L i d é p r o ž í v a j í t y t o ž i v o t n í ú k o l y p r i m á r ně j a k o t l a k y z e s v é h o s o c i á l n í h o p r o s tře d í . O d s u d v y c h á z e j í d vě v ý z n a m n é m y š l e n k y : n a j e d n é s t r a ně l i d s k é z v l á d á n í a n a s t r a ně d r u h é p o ž a d a v k y p r o s tře d í . A b y s e t y t o m y š l e n k y m o h l y s t á t s o učá s t í j e d n o h o c e l i s t v é h o k o n c e p t u , m u s í b ý t p r o p o j e n y s t e j n o u d i m e n z í a t o u j e k o n c e p t s o c i á l n í i n t e r a k c e “ ( B a r t l e t t o v á , 1 9 7 0 i n N a v r á t i l , 2 0 0 1 , s . 1 2 ) .
A u t o r k a t e d y v r á m c i k o n c e p t u s o c i á l n í h o f u n g o v á n í v n í m á j e d n a k i n d i v i d u á l n í ( s k u p i n o v é ) s c h o p n o s t i ře š i t p r o b l é m y , a j e d n a k půs o b e n í s o c i á l n í h o p r o s tře d í n a j e d i n c e ( s k u p i n u ) . L i d é a p r o s tře d í j s o u t a k v p e r m a n e n t n í i n t e r a k c i , přiče m ž p r o s tře d í k l a d e n a j e d i n c e u rči t é p o ž a d a v k y , n a něž j e j e d i n e c n u c e n r e a g o v a t . M e z i p o ž a d a v k y p r o s tře d í a j e d i n c e m j e o b v y k l e r o v n o v á h a . P o k u d v š a k j e d i n e c p o ž a d a v k y p r o s tře d í d o s t a t ečně n e z v l á d á , ať u ž z dův o d u n e d o s t a t k u d o v e d n o s t í n a s t r a ně j e d i n c e či z dův o d u n e při mě ře n ý c h p o ž a d a v ků n a s t r a ně p r o s tře d í , v z n i k á n e r o v n o v á h a
– p r o b l é m o v á s i t u a c e . J e s t l i ž e j e d i n e c n e n í s c h o p e n p r o b l é m v yře š i t a s á m z n o v u n a s t o l i t r o v n o v á h u , můž e b ý t t a t o s i t u a c e pře d mět e m i n t e r v e n c e s o c i á l n í h o p r a c o v n í k a ( N a v r á t i l , 2 0 0 3 b ) .
P r o s tře d í m á p o d l e B a r t l e t t o v é d vě c h a r a k t e r i s t i k y – j e d n a k j e t o v š e , c o s p o l ečn o s t o d čl o věk a oče k á v á a d á l e j e t o p o d p o r a , k t e r o u s p o l ečn o s t čl o věk u p o s k y t u j e ( B a r t l e t t o v á , 1 9 7 0 i n M u s i l , 2 0 0 4 ) .
C a r l t o n v y m e z u j e s o c i á l n í f u n g o v á n í j a k o „ s c h o p n o s t l i d í p r o v á dět ú k o l y d e n n í h o ž i v o t a a a n g a ž o v a t s e v e v z t a z í c h k j i n ý m l i d e m z půs o b e m , k t e r ý j e u s p o k o j i v ý j a k p r o ně s a m o t n é , t a k p r o d r u h é a o d p o v í d á p o tře b á m o r g a n i z o v a n é k o m u n i t y “ ( C a r l t o n , 1 9 8 4 i n N a v r á t i l , 2 0 0 1 , s . 1 3 ) . C a r l t o n d á l e u p o z o rňu j e , ž e v s i t u a c í c h , k d y d o c h á z í k e z měně r o l í čl o věk a , můž e b ý t p o tře b n á p o m o c s o c i á l n í h o p r a c o v n í k a .
S l o v n í k s o c i á l n í p r á c e , v y d a n ý v r o c e 1 9 9 5 a m e r i c k o u N á r o d n í a s o c i a c í s o c i á l n í c h p r a c o v n í ků ( N A S W ) , p o u k a z u j e při d e f i n i c i t e r m í n u s o c i á l n í f u n g o v á n í n a k o m p l e x p o tře b , j e j i c h ž u s p o k o j o v á n í n e b o n e u s p o k o j o v á n í o v l i vňu j e s o c i á l n í f u n g o v á n í :
„ … T o t o f u n g o v á n í z a h r n u j e u s p o k o j o v á n í j a k z á k l a d n í c h p o tře b , t a k těc h , n a k t e r ý c h z á v i s í j e h o u p l a t něn í v e s p o l ečn o s t i . L i d s k é p o tře b y z a h r n u j í těl e s n é a s p e k t y ( j í d l o , pří s tře š í , b e z p ečí , z d r a v o t n í p éče a o c h r a n a ) , o s o b n í n a p l něn í ( v z děl á n í , o d p oči n e k , h o d n o t y , e s t e t i k a , n á b o ž e n s t v í , d o s a ž e n í ú s pěc h u ) , e m o c i o n á l n í p o tře b y ( p o c i t s o u n á l e ž i t o s t i , v z á j e m n á p éče , s p o l eče n s t v í ) a a d e k v á t n í s e b e p o j e t í ( s e b e důvěr a , s e b e ú c t a a o s o b n í i d e n t i t a ) “ ( B a r k e r , 1 9 9 5 i n N a v r á t i l , 2 0 0 1 , s . 1 3 ) .
A u t oři N a v r á t i l a M u s i l p r o p o j i l i u v e d e n á p o j e t í B a r t l e t t o v é a a m e r i c k é N á r o d n í a s o c i a c e s o c i á l n í c h p r a c o v n í ků a pře d k l á d a j í v y m e z e n í k o n c e p t u s o c i á l n í h o f u n g o v á n í n a z á k l a dě d v o u p r i n c i pů:
• S o c i á l n í f u n g o v á n í j e p r o c e s , k t e r ý s e u s k u t eč ňu j e v r á m c i s o c i á l n í c h i n t e r a k c í m e z i n á r o k y p r o s tře d í a j e d i n c e m . P r o b l é m y n a s t á v a j í v pří p a dě p o r u š e n í r o v n o v á h y m e z i n á r o k y p r o s tře d í a s c h o p n o s t m i j e d i n c e t y t o p o ž a d a v k y z v l á d a t .
• S o c i á l n í f u n g o v á n í j e p o d m í něn o n a p l něn í m f y z i o l o g i c k ý c h ( j í d l o , pří s tře š í , b e z p ečí , z d r a v í , o c h r a n a ) , p s y c h o l o g i c k ý c h ( s e b e důvěr a , s e b e ú c t a , o s o b n í i d e n t i t a , p o c i t z v l á d á n í oče k á v á n í ) , s o c i á l n í c h ( p o c i t s o u n á l e ž i t o s t i , s d í l e n í s p o l eče n s t v í , u z n á n í a o p r á v něn í ) a n o o g e n í c h p o tře b ( n a p l něn í
pře s vědče n í , k u l t u r n í i d e n t i t a , pře s vědče n í o s m y s l u p l n o s t i ž i v o t a ) . ( N a v r á t i l - M u s i l , 2 0 0 0 )
V y m e z e n í m k o n c e p t u s o c i á l n í h o f u n g o v á n í s e d o s t á v á m k u pře s něn í t e r m í n u ž i v o t n í s i t u a c e . T e n t o k o n c e p t v y m e z u j e pře d mět i n t e r v e n c e s o c i á l n í h o p r a c o v n í k a a o z n aču j e m n o h o v r s t e v n a t o s t a n e o p a k o v a t e l n o s t f a k t o rů, k t e r é b r á n í n e b o n a o p a k u s n a dňu j í s o c i á l n í f u n g o v á n í j e d i n c e . Z a t í m c o t e r m í n s o c i á l n í f u n g o v á n í s e t ý k á d y n a m i c k é s t r á n k y ž i v o t n í s i t u a c e , t j . v y j a dřu j e n a pět í v k o n k r é t n í m ča s e a p r o s t o r u , s t a t i c k o u s t r á n k u ž i v o t n í s i t u a c e u t v áře j í p r v k y a s y s t é m y , t e d y i n d i v i d u á l n í k o n f i g u r a c e b a r i é r a pře d p o k l a dů s o c i á l n í h o f u n g o v á n í k a ž d é h o j e d i n c e s a m o s t a t ně ( N a v r á t i l , 2 0 0 3 b ) . Ž i v o t n í s i t u a c e n e n í s t a t i c k á , v y v í j í s e v s o u v i s l o s t i s ž i v o t n í m c y k l e m čl o věk a .
Ž i v o t n í s i t u a c i čl o věk a t a k m o h o u c h a r a k t e r i z o v a t d v a t y p y n e r o v n o v á h – n e r o v n o v á h a m e z i oče k á v á n í m p r o s tře d í a s c h o p n o s t í j e z v l á d a t a n e r o v n o v á h a m e z i n á r očn o s t í p o ž a d a v ků p r o s tře d í a p o d p o r o u , k t e r o u t o t o p r o s tře d í čl o věk u při j e j i c h z v l á d á n í p o s k y t u j e ( B a r t l e t t o v á , 1 9 7 0 i n M u s i l , 2 0 0 4 ) .
T a t o p r á c e s e z a mě řu j e n a s p e c i f i k a c i ž i v o t n í s i t u a c e z h l e d i s k a čt yř d i m e n z í – f y z i o l o g i c k é , p s y c h o l o g i c k é , s o c i á l n í a
n o o g e n n í – j a k j e r o z p r a c o v a l i a u t oři N a v r á t i l a M u s i l ( 2 0 0 0 ) . Dův o d e m j e s n a h a z j i s t i t , j a k ý v z t a h e x i s t u j e m e z i p o s t o j i če s k é m a j o r i t n í s p o l ečn o s t i a n a p l něn í m k o n k r é t n í c h z á k l a d n í c h p o tře b V i e t n a m ců v ČR .
4 . 2 V y m e z e n í s k u p i n y V i e t n a m ců ž i j í c í c h v ČR
V Če s k é r e p u b l i c e ž i j í d vě g e n e r a c e V i e t n a m ců, m e z i n i m i ž s e t v oří s t á l e vět š í r o z d í l y – s t a r š í a m l a d š í g e n e r a c e . M l a d š í g e n e r a c e , t e d y d n e š n í v i e t n a m s k é dět i a s t u d e n t i , s i v y t v oři l a b l i ž š í v z t a h k Če s k é r e p u b l i c e a j e j í m o b y v a t e lům . N a r o z d í l o d s v ý c h r o d ič ů, k t eří z d e n e v y růs t a l i , t a k z ačí n a j í t e p r v e v p o s l e d n í d o bě p o m a l u pře k o n á v a t s i l n o u s o c i á l n í u z a vře n o s t v i e t n a m s k é k o m u n i t y ( K o c o u r e k , 2 0 0 6 ) . P r o s v o u p r á c i s i p r o t o m o h u v y b r a t p o u z e j e d n u z těc h t o s k u p i n , a t o u b u d e p r á vě s t a r š í g e n e r a c e v i e t n a m s k ý c h o bča nů, k t eří d o Če s k é r e p u b l i k y při j e l i v r á m c i če s k o - v i e t n a m s k ý c h d o h o d o s p o l u p r á c i n e b o při c e s t o v a l i p o r o c e 1 9 9 1 s p o d n i k a t e l s k ý m z á měr e m , pří p a d ně při j í ž děl i d o ČR z a s v ý m i r o d i n a m i a z n á m ý m i . Dův o d e m j e s k u t ečn o s t , ž e m á m k těm t o l i d e m s n a d něj š í pří s t u p , c o ž j e p r o p r o v e d e n í v ý z k u m u n e z b y t n é .
4 . 2 . 1 J a k á j e ž i v o t n í s i t u a c e V i e t n a m ců ž i j í c í c h v ČR
I m i g r a n t y vět š i n o u v n í m á m e a p o s u z u j e m e a ž o d c h v í l e j e j i c h pří c h o d u d o če s k é h o p r o s tře d í , a n i ž b y c h o m s e p o d r o b něj i z a j í m a l i o dův o d y j e j i c h r o z h o d n u t í o p u s t i t s v é d o m o v y , j a k á j e j e j i c h m o t i v a c e z ačí t n o v ý ž i v o t v c i z í m p r o s tře d í , pří p a d ně j a k é p o d m í n k y j e k t o m u t o k r o k u d o n u t i l y . P o z n á n í m příči n a s o u v i s l o s t í i m i g r a c e V i e t n a m ců j e v š a k m o ž n é m n o h e m l é p e p o r o z u mět i j e j i c h s o uča s n é ž i v o t n í s i t u a c i a z á r o v eň o d h a d n o u t j e j í b u d o u c í v ý v o j .
