HLAVA HEAD
klinicky zaměřená anatomie clinically oriented anatomy
Ivo Klepáček
Sources for study:
M.Grim,R.Druga et al.:Základy anatomie 5.
anatomie krajin těla
M.Schuenke et al.: Atlas of Anatomy. Head and Neuroanatomy
V.Seichert:Anatomická pitva
V.Seichert:A little anatomical atlas
Hlava Hlava Head
Head
Linie mezi hlavou a krkem
Line between head and neck
Gnathion, menton, gonion, mastoideale, opisthokranion (inion)
Mozková část Brain part Obličejová část Face part
HLAVA HEAD HLAVA HEAD
Hlava Hlava Head
Head
Krajiny děleny podle kostí
Regiones are selected
following bone structures
Hlava Hlava Head
Head
Regio frontalis, temporalis, parietalis, occipitalis
V
ymezení hlavy proti krku Hmatné body
ohraničení krajin a přehled fascií a hlavních prostorů
Palpable points, landmarks Head regiones
Head fasciae
Hlava Hlava Head
Head
2 year
3 month
Hlava Hlava Head
Head
S S kin kin
C C onnective onnective tissue tissue
A A p p oneurosis oneurosis
(epicranial(epicranial membrane)membrane)L L oose oose areolar areolar tissue tissue P P ericranium ericranium
S C A L P
Hlava Hlava Head
Head
Musculus epicranius (epicranial muscle:
frontal, angular and occipital bellies)
Hlava Hlava Head
Head
Masseter
M. temporalis
et fascia temporalisHlava Hlava Head
Head
Veins are from v.
venae jugularis
externa, supraorbitalis, occipitalis
arteriae upraorbitales, superficiales
temporales, posteriores
auriculares, occipitales nervi cervicales a větve trigeminu V1,V2
In subaponeurotic space
Hlava Hlava Head
Head
Zranění hlavy a krvácení
Head injuries and hemorrhage
Blood between pericranium and
scalp proper is called
cephalohematoma;
is followed by hematoma in orbits
Hlava Hlava Head
Head
OBLIČEJ FACE
Inervační zóny, tukové
těleso tváře, inervace v dutině ústní, cévy a
uzliny obličeje
Nerves in face, Head´s zones, fat pad, oral
cavity innervation, vessels and lymph nodes
in face
Hlava Hlava Head
Head
trigonum
trigonum mortismortis Mimick
Mimickéé svaly csvaly céévy oblivy obličeje čeje Mimic
Mimic musclesmuscles fascefasce vesselsvessels
Hlava Hlava Head
Head
Headovy
Headovy zzóónyny Head´Head´s s zoneszones
Hlava Hlava Head
Head
Odtok mízy z měkkých částí
hlavy
Lymph outflow from the scalp
tissues
Hlava Hlava Head
Head
1 3 2
4
I – sulcus centralis
II – fissura lateralis cerebri
Rudolph Ulrich Kroenlein (1847-1910 ) Swiss surgeon
pterion
Trepanation
Trepanation areaeareae trepanation
trepanation areasareas
Hlava Hlava Head
Head
Prostory na hlavě Head spaces
Sp. parapharyngeum: prestyloideum (pterygomandibulare, parotideum, paratonsillare), retrostyloideum (parapharyngeum dorsale)
Sp. retropharyngeum
Hlava Hlava Head
Head
Regio buccalis et infraorbitalis
Hlava Hlava Head
Head
Regio
parotideomasseterica
Hlava Hlava Head
Head
Glandula parotis
Povrchová Superficial partHluboká Deep part (processus pharyngeus) Serózní tkáň Serous tissue
Ductus parotideus (of Stensen)
Hlava Hlava Head
Head
Sup.:
Ala major ossis sphenoidalis Med.:
Lamina medialis
processus ptergoideus + pharynx
Ventr.:
Tuber maxillae Lat.:
Ramus mandibulae Dors.:
Septum styloideum
Fossa infratemporalis
Infratemporal fossa
Hlava Hlava Head
Head
Pterygopalatine fossa (sphenopalatine)
Pterygoid
Pterygoid canalcanal
Greater
Greater palatine palatine canalcanal Sphenopalatine
Sphenopalatine foramen
foramen
Inferior
Inferior orbitalorbital fissurefissure
Round
Round foramenforamen
Hlava Hlava Head
Head
Fossa infratemporalis
„Povrchová vrstva“
Infratemporal fossa
“superficial layer“
Tepny a žilní pleteně
Arteries and plexiform-like veins
“superficial layer“
Hlava Hlava Head
Head
Mm.
pterygoidei
et variationes
a – m. pterygoideus lateralis b – m. pterygoideus medialis
f,g – pars superior et inferior m. pterygoideus lateralis
k,l– pars lateralis et medialis m. pterygoideus medialis
h,i,j – nadpočetné variety (supernumerary
varieties)
Hlava Hlava Head
Head
g- lig. stylomandibulare fascia parotideomasseterica
a- lig. pterygospinosum h- lig. sphenomandibulare e- lig. pterygomandibulare - fascia interpterygoidea
Hlava Hlava Head
Head
Fossa infratemporalis
„hluboká vrstva“
Infratemporal fossa
“deep layer“
Větve V3 Mandibular branches
Hlava Hlava Head
Head
Maxillary artery and division of the trigeminal nerve V3
are surrounded by the venous
pterygoid plexus
Hlava Hlava Head
Head
Plexus pterygoideus
Pterygoid plexus
Hlava Hlava Head
Head
Fossa
retromandibularis
Hlava Hlava Head
Head
ZESÍLENÁ a ZESLABENÁ MÍSTA LEBKY, JEJICH |VÝVOJ,
ZLOMENINY
SKULL TRAJECTORIES,
DEVELOPMENT OF the SKULL PILLARS, FRACTURES
Fonticuli, změny tvaru lebky, kraniostenosy, „Battle sign“
Fontanellae, changes in skull external form, craniostenoses, Battle sign
Hlava Hlava Head
Head
Pilíře:
špičákový, stoličkový (jařmový), pterygoidní,
dolní čelisti
Pillars (counterforts, buttresses):
canine, molar,
pterygoid, mandibular
Tahové a tlakové linie lebky
Traction and
pressure lines in skull
Deffez 1980
Hlava Hlava Head
Head
Přerušení označených kostních linií signalizuje zlomeninu podle le Forta
Interruption of the labelled osseous lines indicates Le Fort fractures
(René Le Fort 1902)
Hlava Hlava Head
Head
Fracture lines in mandible Traction and
pressure lines
•Condyle
•Upper Lower neck
Retromolar (angular)
•Through canine,
•Through mental region
•Krčku
•Retromolární
•Špičáková
•Bradové krajiny
Hlava Hlava Head
Head
Cribriform plate - I.
Optic canal
- II., ophtalmic artery
Superior orbital fissure
- III., IV., V1. (nasociliar, lacrimal,frontal), VI., superior orbital v.
Foramen lacerum
greater petrosal nerve and
sphenooccipital synchondroses) - internal carotid artery
Round foramen
V2
Foramen ovale
- V3., communicating veins
Foramen spinosum
- middle meningeal artery
Carotid canal
- internal carotid artery, sympathetic nerves (caroticotympanic)
Jugular foramen
- IX.,X.,XI. internal jugular vein
Hlava Hlava Head
Head
Hlavní lomné linie v lebeční bazi main fracture lines in skull base
Hlava Hlava Head
Head
Regio orbitalis
OČNICE ORBIT
Stěny a topografické vztahy, bulbární a retrobulbární oddíl
Walls and topographic relations, bulbar and retrobulbar space
Hlava Hlava Head
Head
Palpebra et conjuctiva Eyelid and conjunctiva
Gll. tarsales – mastí okraje víček Gll. sebaceae – mastí brvy Gll. ciliares – potní
Hlava Hlava Head
Head
Hlava Hlava Head
Head
Fissura orbitalis superior et canalis opticus et fissura
orbitalis inferior
Hlava Hlava Head
Head
Vztah mezi orbitou, canalis opticus
a paranasálními dutinami
Relation between orbit, optic canal
and paranasal cavities
Hlava Hlava Head
Head
Vztah mezi venae ophtalmicae, sinus casvernosus, plexus pterygoideus a v. facialis
Relation between ophtalmic veins, cavernous sinus, pterygoid plexus and facial vein
Hlava Hlava Head
Head
Hlava Hlava Head
Head
UCHO, EAR
Zevní zvukovod, cavum tympani, labyrinthus osseus, tografické vztahy
External acoustic meatus, tympanic cavity, inner ear, topographic relations
Hlava Hlava Head
Head
Zevní ucho External ear
Hlava Hlava Head
Head
Hlava Hlava Head
Head
Tvar zevního zvukovodu
Form of the external
acoustic meatus Hlava
Hlava Head
Head
NOS, NOSNÍ DUTINA NOSE, NASAL CAVITY
Složení, průchody, vedlejší dutiny nosní Structure, meatuses, paranasal sinuses
Hlava Hlava Head
Head
Nasus externus - radix, dorsum, apex, ala nasi
Cartilagines nasales: alaris major - crus laterale et mediale, alaris minor, septi nasi – processus lateralis, cartilago
vomeronasalis
Septum nasi – pars ossea, membranacea, cartilaginea
M.
M. procerusprocerus
M. levatorM. levatorlabiilabiisup. sup. alaequealaequenasinasi M.
M. nasalisnasalis
M. depressorM. depressorseptisepti
Hlava Hlava Head
Head
Cavum nasi proprium
deviatio septi nasi
Hlava Hlava Head
Head
Wilhelm Kiesselbach(1839-1902) German otolaryngologist,
a.ethmoidalis ant. a. palatina major, a.
sphenopalatina, a. labialis superior
anterior ethmoid , great palatine arteries, sphenopalatine
sphenopalatine a.a. and superior labial a.
rr. septales a.ethmoidalis post. a. sphenopalatina Septal branches of the posterior ethmoid,
sphenopalatine arteries Plexus Kiesselbachi
Locus Kiesselbachi
Plexus nasopharyngeus Woodrofi
Little´s area
Tepny Arteries
Hlava Hlava Head
Head
plexus
plexus cavernosi cavernosi concharum concharum : :
ÎÎ v. sphenopalatinav. sphenopalatina ÎÎ plexus
plexus pterygoideuspterygoideus a)a) ÎÎ v. maxillarisv. maxillaris ÎÎ
v. v.
retromandibularis retromandibularis b)b) ÎÎ v. profundav. profunda
faciei
faciei Îv. Îv. facialisfacialis b) Îb) Î vvvv. . ethmoidalesethmoidales ÎÎ
vvvv. . ophtalmicaeophtalmicae
c) Îc) Î přpřes es lamina lamina cribrosacribrosa ÎÎ vv. vv. cerebricerebri
Žíly Veins
Hlava Hlava Head
Head
¾¾ SenzorickáSenzorická, , smellsmell: : n. olfactoriusn. olfactorius
¾
¾ SenzitivníSenzitivní, sensitive:, sensitive: n. trigeminus n. trigeminus VV1 +1 + VV22
zz ÍÍ n. ophtalmicusn. ophtalmicus ÍÍ n. nasociliarisn. nasociliaris ÍÍ n. ethmoidalisn. ethmoidalis ant.ant. (strop (strop + + horníhorní třtřetina)etina)
zz ÍÍ n. maxillarisn. maxillaris ÍÍ rr. rr. nasalesnasales posterioresposteriores (sup. + inf(sup. + inf.).) ÍÍ n. infraorbitalisn. infraorbitalis (vestibulum)(vestibulum)
¾¾ AutonomníAutonomní, , autonomousautonomous: : věvětve z tve z ganglion pterygopalatinumganglion pterygopalatinum
Hlava Hlava Head
Head
Vyústění paranasalních dutin Paranasal cavities - openings
Hlava Hlava Head
Head
Frontalis
Ethmoidalis anterior
Maxillaris Antrum Highmori
8 yr
20 yr 12 yr
1 yr
60 yr
"Ostiomeatální
4 yrjednotka –
ostiomeatal unit funkční a
vývojové spojení sinusů
ostiomeatal unit"
N. Highmore:
Corporis humani disquisitio
anatomica; in qua sanguinis
circulationem in quavis corporis particula plurimis typis novis ac aenigmatum
medicorum succincta dilucidatione
ornatam prosecuutus est.
Hagai-Comitis [The Hague], 1651.
The sinus was well known to anatomists before Highmore. It had been illustrated by Leonardo da Vinci (1452-1519) and had been noticed by Giulio Casserio (1561-1616)
Hlava Hlava Head
Head
Hlava Hlava Head
Head
Podle Waterse
Waters (Towne) projection
Hlava Hlava Head
Head
Examination of the sinuses
Frontal - examined by pressing the finger upward beneath the medial end of the superior orbital margin
Ethmoid - palpated by pressing the finger medial against the medial wall of the orbit
Maxillar - tenderness after pressing the finger against the anterior wall of the maxilla below the inferior orbital
margin
Sphenoid - examined using nasal probe
Hlava Hlava Head
Head
DUTINA ÚSTNÍ ORAL CAVITY
Vestibulum, patro, jazyk, slinné žlázy Vestibule, palatum, tongue
Hlava Hlava Head
Head
Regio labialis et mentalis Lip Chin
Hlava Hlava Head
Head
Vestibulum Vestible
Hlava Hlava Head
Head
Sulcus gingivae Gingival sulcus
(pocket)
Paramarginal sulcus Free gingival groove
Gingiva = relation to the teeth – “cuff (collar) attachment“
Volná Free: Interdental; embrasured; circumdental Připojená Attached: Adjacent, fixed
Hlava Hlava Head
Head
Palatum durum Hard palatum Palatum molle
Soft palatum uranos
Hlava Hlava Head
Head
Reliéf patra s řasami, Palatal relief with rugae,
foveolae palatinae, papila icisiva
Hlava Hlava Head
Head
Utv Utv á á ř ř ení en í sekundá sekund árn rn ího patra í ho patra secondary secondary palate palate formation formation
Hlava Hlava Head
Head
Palatum molle
Soft palate
– dorzálně dorsal view
– ventrálně ventral view
Hlava Hlava Head
Head
Vývoj patra Vývoj patra a roz
a roz š š t t ě ě py patra py patra Palate
Palate development development and and cleft cleft palate palate
Hlava Hlava Head
Head
Clefts Clefts
Developmental unfusing
of the embryonal processes in the face
Congenital or teratogenic influences
Multifactorial Multifactorial
Anticonvulsant drugs
(phenobarbital, diphenylhydantoin)
Cytostatics Cytostatics
Imunosupressive
Imunosupressive drugsdrugs, , Tetracycline,Tetracycline, Irradiation
Irradiation Diabetes
Hypoglykemia Epilepsia
Stress
corticoids
! Prevention Prevention – – to to end end of of month
month 2 2 of of pregnancy pregnancy ! ! Diagnosis
Diagnosis in time in time (after ( after 3rd 3rd critical
critical period; period; interruption interruption ? ?
Three critical periods:
25.- 35. day isolated lip cleft 37.- 53. day isolated palate cleft where shelves are damaged
53.-57. day isolated palate cleft due to mandible growth
retardation
Hlava Hlava Head
Head
Developmental unfusing
of the embryonal processes in the face Congenital or teratogenic influences
Clefts Clefts
Hlava Hlava Head
Head
Jazyk Glossa
Lingua Tongue
Hlava Hlava Head
Head
Lingua, glossa tongue
Pohyblivý svalověepitelový orgán Mobile musculoepithelial organ;
Located in the oral cavity and pharynx
Žvýkání Mastication, Polykání Deglutition,
Řeč Speech Formuje sousto
Squeezing food into pharynx during swallowing;
Pomáhá artikulovartt slovaForming words during
speaking
Hlava Hlava Head
Head
a Plica sublingualis b Caruncula
sublingualis c Frenulum labii
inferius
d Plica buccogingivalis e Frennulum linguae f Plica fimbriata
Plicae gingivolabiales
* Area sublingualis
** Area submandibularis
Canalis paralingualis Paralingual canal =
between hyoglossus and genioglossus
Spodina dutiny ústní cavum oris bottom
Hlava Hlava Head
Head
Vnitřní svaly jazyka Intrinsic lingual muscles
alter lingual shape
Superior and inferior longitudinal, transverse, vertical muscles
Hlava Hlava Head
Head
Styloglossus Palatoglossus
Hyoglossus Genioglossus
Zevní svaly jazyka
Extrinsic
lingual muscles alter the
position of the tongue
Hlava Hlava Head
Head
Musculi genioglossi are separated
by the lingual septum Between hyoglossus
and genioglossus muscles there
is (para)lingual canal
Septum linguae je v kořeni a spodině jazyka řídké s minimem vazivových vláken
Lingual septum can be defibered;
after this abscess cavity appears
Hlava Hlava Head
Head
Glandulae salivariae Salivary glands
Hlava Hlava Head
Head
Glandula parotidea Sublingualis
Sublingualis anterior Submandibularis
1:1
3:2 1:3
Vztahy mezi serózní a mukózní složkou Relation between serous
and mucous parts
Hlava Hlava Head
Head
Glandula
sublingualis
Mukoserózní tkáň Mucoserous tissue
Ductus sublingualis major et minores (of Santorini)
Hlava Hlava Head
Head
Panoramatický snímek
panoramic x – ray photo
Hlava Hlava Head
Head
HLAVA NOVOROZENCE NEWBORN HEAD
Fontanellae, uspořádání, charakteristika
Fontanelles (fonticuli) , arrangement, characteristics Hlava Hlava Head
Head
Dovolují vzájemné přiblížení a částečné překrytí („hnětení“ - molding) kostí během
porodu
They permit shifts of bones against each other especially through
delivery
anterior, posterior mastoidealis, sphenoidealis
Fontanellae
fonticuli
Hlava Hlava Head
Head
configuratio x conformatio
změna tvaru novorozenecké lebky z původního převážně mesokefalického na jiný
změna tvaru novorozenecké lebky lebky vyvolaná podsouvání lupínků v důsledku tlaku
Hlava Hlava Head
Head
Scaphocephaly, turinencephaly, acrocephaly, plagiocephaly
Hyperosifikace ve švech Sutural hyperosification
Hlava Hlava Head
Head
PLENY MOZKOVÉ A MOZEK MENINGEAL MEMBRANES
AND BRAIN
Nitrolební krvácení, šíření infekce,
cirkulace a poruchy cirkulace mozkomíšního moku
Intracranial leakage, spreading of inflammatory products, CSF circulation, its disturbances
Hlava Hlava Head
Head
Dura mater, Arachnoid membrane, Pia mater Epidural space, Subdural space, Subarachnoid space
Meningeal
Meningeal membranesmembranes insideinside skullskull andand coveringcovering brainbrain
Hlava Hlava Head
Head
Hlava Hlava Head
Head
Hematoma, hemorrhage:
extradural (epidural) -
from the middle meningeal artery
dural border (subdural) - from the cerebral veins
subarachnoid -
is usually
Hlava
arterialHlava Head
Head
Hlava Hlava Head
Head
ant.
middle
post.
Hlava Hlava Head
Head
Cirkulace mozkomíšního
moku
Circulation of the CSF (cerebrospinal
fluid)
From the choroid plexus – ventricle I.,II. –
interventricular foramina ventricle III.. -
- aquaduct cerebri – ventricle IV. – cerebellomedullar
cistern – subarachnoid space – arachnoid granulations – sagittal sinus